ΟΙ ΝΕΕΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΑΞΗΣ ΤΟΥ ΟΜΦΑΛΟΠΛΑΚΟΥΝΤΙΑΚΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
ΟΙ ΝΕΕΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΕΥΧΑΙΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΑΞΗΣ ΤΟΥ ΟΜΦΑΛΟΠΛΑΚΟΥΝΤΙΑΚΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ
Τελευταία γράφτηκαν και ακούστηκαν πολλά για τις νέες επαναστατικές θεραπείες του καρκίνου και της λευχαιμίας οι οποίες συνοδεύονται από υψηλά ποσοστά ίασης. Οι θεραπείες αυτές έρχονται ως εξέλιξη της κλασικής χημειοθεραπείας-ακτινοθεραπείας και της μοριακής στόχευσης της κυτταρικής μεμβράνης των καρκινικών-λευχαιμικών κυττάρων με βάση ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά. Κλασικό παράδειγμα μοριακής στόχευσης αποτελεί το Herceptin, εμβόλιο κατά συγκεκριμένων κακοήθων όγκων του μαστού. Ανάλογα εμβόλια έχουν δοκιμαστεί για το μελάνωμα, ορισμένες μορφές λεμφώματος Hodgkin, καρκίνο των ωοθηκών, νευροβλάστωμα, και για τη χρόνια μυελογενή λευχαιμία. Επειδή όμως τα καρκινικά κύτταρα αλλάζουν συνεχώς ποιοτικά χαρακτηριστικά για να ξεφεύγουν από το ανοσοποιητικό σύστημα και να προσαρμόζονται στις συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον τους, οι στοχευμένες θεραπείες ενώ αρχικά είναι αποτελεσματικές στον ασθενή στη συνέχεια αποτυγχάνουν.
Για το λόγο αυτόν οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια εστιάζουν στα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων αλλά με πλέον επιθετική προσέγγιση και με σύντομες θεραπείες.
Στις θεραπείες αυτές χρησιμοποιούνται τα CAR T cells ( Chimeric Antigen receptors), τα οποία είναι τροποποιημένα Τ λεμφοκύτταρα του ίδιου του ασθενή. Tροποποιημένα Τ λεμφοκύτταρα έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της χρόνιας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας, λεμφωμάτων, καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, μεσοθηλιωμάτων, και καρκίνου του παγκρέατος. Η μέθοδος δοκιμάζεται και για την αντιμετώπιση του ιού του HIV.
Η θεραπεία αυτή είναι εξατομικευμένη, δημιουργείται στον εργαστήριο για τον συγκεκριμένο ασθενή και εφαρμόζεται επί των Τ λεμφοκυττάρων του τα οποία λαμβάνονται με απλή αιμοληψία. Η τεχνολογία των CAR T κυττάρων δημιουργήθηκε για πρώτη φορά από το 1980 στο Ινστιτούτο Weizmann από τον Zeling Eshhar και ολοκληρώθηκε το 1990 σε συνεργασία με τον Steven Rosenberg στο National Institute of Health των ΗΠΑ. Τότε τα τροποποιημένα Τ λεμφοκύτταρα έφεραν έναν παράγοντα, ενώ σήμερα έχουν δημιουργηθεί Τ λεμφοκύτταρα με δύο και τρεις. Τα κύτταρα αυτά είναι πλέον αποτελεσματικά διότι επιτίθενται σε πολλαπλούς στόχους των καρκινικών-λευχαιμικών κυττάρων.
Τα CAR T κύτταρα χορηγούνται ενδοφλέβια στον ασθενή, πολλαπλασιάζονται εντός του οργανισμού έως 1000 φορές και παραμένουν σε αυτά τα υψηλά επίπεδα για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών. Ένας αριθμός αυτών των κυττάρων μετατρέπεται σε λεμφοκύτταρα μνήμης τα οποία διατηρούν τις ιδιότητες τους μέχρι και τέσσερα έτη. Ένα CAR T κύτταρο επιτίθεται και καταστρέφει 1000 καρκινικά-λευχαιμικά κύτταρα. Εισέρχονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα και καταστρέφουν όλα τα καρκινικά-λευχαιμικά κύτταρα που συναντούν, ενώ παραμένουν σε εγρήγορση ώστε σε περίπτωση υποτροπών να δράσουν άμεσα.
Τα CAR T κύτταρα αποτελούν ένα ζων όπλο εντός του οργανισμού, λειτουργούν σαν φρουροί, οι οποίοι παραμένουν στην κυκλοφορία για μεγάλο χρονικό διάστημα και επιτίθενται σε κάθε νέο καρκινικό-λευχαιμικό κύτταρο που θα εμφανιστεί στην κυκλοφορία.
Αποτελέσματα κλινικών μελετών αναφέρουν ότι το 90% των παιδιών και ενηλίκων με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία (ΟΛΛ) είχαν πλήρη ίαση και τα ίδια αποτελέσματα είχαν ασθενείς με μη Hodgkin λέμφωμα και ΟΛΛ κάτω των 30 ετών. Εξ ίσου αποτελεσματική είναι και η θεραπεία της χρόνιας λεμφοκυτταρικής θεραπείας (ΧΛΛ). Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι τα κύτταρα αυτά θα χορηγηθούν σε αυτοάνοσα νοσήματα με πρώτο τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι.
Επειδή σαν νέα τεχνολογία έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον του ιατρικού κόσμου και των ασθενών και επειδή εμφανίζεται σαν το σύγχρονο υπερόπλο της ιατρικής στην αντιμετώπιση του καρκίνου, το FDA ανακοίνωσε οδηγίες σχετικά με την οργάνωση των κλινικών μελετών, την πλήρη αναφορά του πρωτοκόλλου που εφαρμόζεται στους ασθενείς και την αναφορά των ανεπιθύμητων ενεργειών.
Το FDA έχει λάβει 105 νέες αιτήσεις για κλινικές μελέτες με την τεχνολογία των CAR T κυττάρων, οι 36 εκ των οποίων αφορούν τα λεμφώματα. Ήδη τα CAR T κύτταρα έχουν δοθεί σε 275 ασθενείς με λεμφώματα, οι οποίοι έχουν πάρει πάνω από 500 δόσεις CAR T κυττάρων. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα είναι από ασθενείς έως πολύ σοβαρές και οφείλονται στα παραπροϊόντα της δράσης των CAR T κυττάρων και στη μαζική νέκρωση των καρκινικών κυττάρων. Όσο ισχυρότερες είναι οι παρενέργειες τόσο αποτελεσματικότερη η θεραπεία.
Το ομφαλοπλακουντιακό αίμα (ΟΠΑ) παραμένει ως βασική πηγή αρχέγονων νεαρών κυττάρων για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών και η δημιουργία CAR T κυττάρων από αυτό θα αποτελέσει σημαντικό πλεονέκτημα για τα παιδιά που έχουν κάνει φύλαξη ΟΠΑ. Το ΟΠΑ επίσης είναι πλούσιο σε άλλες μορφές βοηθητικών κυττάρων τα οποία εκτός του ότι δρουν συνεργικά με τα CAR T ως προς την καταπολέμηση των καρκινικών κυττάρων, ελαττώνουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες.
Επειδή οι θεραπείες αυτές είναι αυτόλογες και εξατομικευμένες και επειδή υπάρχει μεγάλη πρόοδος στις γονιδιακές θεραπείες, το ΟΠΑ θα αποτελέσει άριστο υλικό εφαρμογής γι ασθένειες όπως η μεσογειακή και δρεπανοκυτταρική αναιμία, η αιμορροφιλία, οι μυοδυστροφίες (Duchenne-Becker), η προϊούσα μυϊκή ατροφία, οι ανοσοανεπάρκειες και το σύνδρομο Wiskott-Aldrich. Για κάθε παθολογικό γονίδιο που θα ανιχνεύεται σε έναν ασθενή θα μπορεί να εφαρμοστεί η ανάλογη γονιδιακή θεραπεία στα βλαστοκύτταρα του, τα οποία στη συνέχεια θα επαναχορηγούνται.
Οι κλασικές αλλογενείς μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών λόγω των μεγάλων ποσοστών απόρριψης και των παρενεργειών της χημειοθεραπείας θα αντικατασταθούν από τις νέες τεχνολογίες, που φαίνεται ότι είναι περισσότερο αποτελεσματικές και θα βελτιώνονται συνεχώς.
Κ ΚΟΛΙΑΚΟΥ