Χρήση του ομφαλοπλακουντιακού αίματος στη θεραπεία των εγκεφαλικών
ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΜΦΑΛΟΠΛΑΚΟΥΝΤΙΑΚΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ
Το αίμα του ομφαλίου λώρου (ΟΠΑ) χρησιμοποιείται κλασικά για την αναγέννηση του αιμοποιητικού συστήματος. Σήμερα όμως υπάρχουν και πολλές μη αιμοποιητικές εφαρμογές του πολύτιμου αυτού υλικού που συλλέγεται κατά τη γέννηση.
To 2010, 106 Ιατρικές ομάδες από 27 Ευρωπαϊκές χώρες δήλωσαν 1.270 μη αιμοποιητικές κυτταρικές θεραπείες. Αυτές αφορούσαν τις εξής ομάδες νοσημάτων: Μυοσκελετικές βλάβες, Καρδιοαγγειακές νόσοι, Επιθηλιακά νοσήματα, Αυτοάνοσα νοσήματα, Νευρολογικά νοσήματα, καθώς και τη νόσο του μοσχεύματος εναντίον του ξενιστή (Martin et al 2012 Tissue Εng. Part 1; 18, 2268-79).
Οι πιο συχνές εφαρμογές των βλαστοκυττάρων του αίματος του πλακούντα αφορούν τη θεραπεία νοσημάτων του νευρικού συστήματος, την ηπατική ανεπάρκεια και τον διαβήτη. Η αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων εγγεγραμμένων κλινικών δοκιμών όπου χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα από το αίμα του ομφαλίου λώρου αποκάλυψε συνολικά 93 τρέχουσες κλινικές δοκιμές οι οποίες αφορούσαν μη αιμοποιητικές εφαρμογές. Τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών έχουν δημοσιευτεί σε 691 επιστημονικές μελέτες. Από αυτές οι 23 αφορούσαν νευρολογικά νοσήματα. Σημειώνεται το αυξημένο ενδιαφέρoν για την χορήγηση αυτόλογων βλαστοκυττάρων σε παιδιατρικούς ασθενείς με εγκεφαλική παράλυση (9 κλινικές δοκιμές). (Iafolla και συν Biol Blood Marrow Transplant. 2014 20:20-5). Όπως έχουν δείξει πολλές προκλινικές μελέτες τα κύτταρα αυτά μπορούν να βελτιώσουν τις βλάβες της εγκεφαλικής υποξίας και την φλεγμονή η οποία παίζει κεντρικό ρόλο στην περιγεννητική εγκεφαλική βλάβη. Η εγκεφαλική παράλυση είναι η κυριότερη επιπλοκή της περιγεννητικής εγκεφαλικής βλάβης η οποία όμως μπορεί να ευθύνεται και για ένα φάσμα άλλων διαταραχών όπως π.χ. ο αυτισμός. (Castillo-Melendez M και συν University Monash Front Neurosci oct 2013 7:194).
To 2013 δημοσιεύτηκε από το Πανεπιστήμιο του Bochum της Γερμανίας η περίπτωση ενός παιδιού ηλικίας 2,5 ετών το οποίο περιέπεσε σε κώμα συνεπεία λοιμώδους νοσήματος το οποίο προκάλεσε σηπτικό shock και ανεπάρκεια πολλών οργάνων. Μετά από εννέα εβδομάδες παραμονής σε κώμα και διάχυτες ισχαιμικές βλάβες του εγκεφάλου επιβεβαιωμένες με MRI, του χορηγήθηκαν τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος που είχε φυλάξει κατά τον τοκετό. Το παιδί ήταν υπό παρακολούθηση μέχρι 40 εβδομάδες μετά την χορήγηση των βλαστοκυττάρων. Σταδιακά παρατηρήθηκαν σημεία βελτίωσης, τα οποία δεν αποδίδονται στη φυσιοθεραπεία, και 40 εβδομάδες αργότερα τρώει μόνο του, στηρίζεται στα πόδια του και περπατάει με βοήθημα που μεταφέρει μόνο του, καταλαβαίνει και μιλάει χρησιμοποιώντας 200 λέξεις, αναγνωρίζει σχήματα και σχηματίζει προτάσεις τεσσάρων λέξεων. Η γενική του κατάσταση έχει βελτιωθεί εντυπωσιακά και σκέφτονται οι θεράποντες ιατροί να προχωρήσουν σε νέα χορήγηση βλαστοκυττάρων χρησιμοποιώντας τον λιπώδη ιστό.
Τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος περνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, δημιουργούν μικρά αγγεία και με τον τρόπο αυτόν αυξάνουν την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στην περιοχή της βλάβης. Μετατρέπονται σε νευρογλοιακά κύτταρα και αυξάνουν την μυελίνωση των νευρικών ινών, το μήκος των νευρικών απολήξεων και τις μεταξύ τους συνδέσεις, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην επαναδιοργάνωση των εναπομεινάντων υγιών νευρικών κυττάρων. Το εάν τα κύτταρα του ΟΠΑ μετατρέπονται σε νευρικά είναι υπό έρευνα, αυτό που έχει αποδειχθεί όμως είναι ότι τα χορηγούμενα βλαστοκύτταρα κινητοποιούν τα τοπικά βλαστοκύτταρα του εγκεφάλου, τα οποία έχουν βρεθεί να μεταναστεύουν από τις εστίες τους στην περιοχή της βλάβης ακολουθώντας συγκεκριμένα μονοπάτια , Jensen and Ηamelmann 2013. Case Reports in Τransplantation Article ID 951827,http://dx.doi.org/10.1155/2013/951827.
Τον Μάϊο του 2014 από την Αιματολόγο στο Πανεπιστήμιο Duke J Kurtzberg, δημοσιεύτηκαν τα πρώτα αποτελέσματα τα οποία αφορούσαν 23 νεογέννητα με Apgar score στα πρώτα 10 λεπτά<5 στα οποία χορηγήθηκαν τα δικά τους βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Η Biohellenika συνεργάζεται με την κ Kurtzberg στην διεθνή κλινική μελέτη που αφορά την χρήση του ΟΠΑ στη θεραπεία της εγκεφαλικής παράλυσης και στα πλαίσια αυτής της συνεργασίας δύο παιδιά έχουν μεταβεί στην κλινική της μαζί με τα βλαστοκύτταρα τους τα οποία τους χορηγήθηκαν. Σήμερα η χορήγηση των βλαστοκυττάρων και η παρακολούθηση των παιδιών γίνεται στην Ελλάδα και τα παιδιά περιλαμβάνονται στην μελέτη αυτή. Σύμφωνα με την μελέτη από όλα τα νεογνά μεγαλύτερα των 35 εβδομάδων κύησης τα οποία γεννήθηκαν με Abgar score μικρότερο από 5 στα πρώτα 10 λεπτά, συλλέγεται το ΟΠΑ, διαχωρίζονται τα βλαστοκύτταρα και φυλάσσονται σε 4 φιαλίδια των 2 ml, τα οποία χορηγούνται αμέσως μετά τον διαχωρισμό, στις 24, 48 και 72 ώρες. Τα βλαστοκύτταρα που χορηγούνται σε αυτά τα παιδιά δεν περιέχουν προσμίξεις ερυθρών αιμοσφαιρίων, παρά μόνο καθαρά λευκά αιμοσφαίρια, διότι σε διαφορετική περίπτωση ανεβάζουν τα επίπεδα της χολερυθρίνης και τον κίνδυνο εμφάνισης πυρηνικού ικτέρου. Τα βλαστοκύτταρα χορηγούνται σε μικρό όγκο για να μην επιβαρύνεται η κυκλοφορία του νεογνού, ένα φιαλίδιο των 2 ml κάθε φορά. Συγχρόνως δια νόμου στις ΗΠΑ όλα τα νεογνά με προβλήματα οξυγόνωσης κατά τον τοκετό υποβάλλονται σε υποθερμία στους 33,5 0 C, η οποία ελαττώνει αφ ενός μεν τις ανάγκες σε οξυγόνο και αφ ετέρου την ανάπτυξη οξειδωτικού στρες τοπικά στον εγκέφαλο από την κινητοποίηση των φαγοκυττάρων στην πάσχουσα περιοχή. Ο όγκος αίματος που συλλέχτηκε από τα νεογνά αυτά κυμαίνονταν κατά μέσο όρο μεταξύ 36 και 4,3 ml. Η μελέτη αυτή δείχνει επίσης ότι ο μικρός όγκος ΟΠΑ μπορεί να αποδειχτεί περισσότερο χρήσιμος, διότι συλλέγεται από νεογνά με σοβαρά προβλήματα για τα οποία είτε λόγω συνθηκών του τοκετού είτε λόγω προωρότητας δεν θα μπορούσε να γίνει καλύτερη λήψη. Επίσης τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται από τα νεογνά αυτά αρκούν για το σωματικό τους βάρος και επομένως κάθε συλλογή βλαστοκυττάρων θα πρέπει να χειρίζεται ως ένα μόσχευμα υποψήφιο για χορήγηση. Ένα χρόνο μετά την χορήγηση το 85% των νεογνών που πήραν τα βλαστοκύτταρα ήταν εν ζωή σε σχέση με το 41% αυτών που δεν πήραν. Η συχνότητα των επιπλοκών στο πρώτο διάστημα μετά τη γέννηση και στις δύο ομάδες ήταν η ίδια, η μεγάλη διαφορά αφορούσε στην επί μακρόν επιβίωση των νεογνών με προβλήματα κακής οξυγόνωσης κατά τον τοκετό, (Coten MC at al 2014. J Pediatr 164: 973-979).
Στην Ιαπωνία και Κορέα τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος χρησιμοποιούνται ως ρουτίνα στην αποκατάσταση των εγκεφαλικών επεισοδίων και στη Νόσο του Κινητικού Νευρώνα γνωστή και ως Πλάγια Αμυοτροφική Σκλήρυνση, η χορήγηση των οποίων επιβραδύνει την εξέλιξη της, ιδίως όταν γίνει ενδοραχιαία.
Γράφει η Κοκκώνα Κουζη-Κολιάκου
καθηγήτρια Ιστολογίας Εμβρυολογίας ΑΠΘ