Επιλογές της φύλαξης των βλαστοκυττάρων - Παγκόσμια εμπειρία
Στις περισσότερες χώρες του κόσμου οι οικογένειες έχουν τη δυνατότητα να φυλάξουν τα βλαστοκύτταρα του παιδιού τους κατά τον τοκετό σε μια δημόσια ή οικογενειακή τράπεζα. Η απόφασή τους αυτή αποτελεί ελεύθερη επιλογή, η οποία προκύπτει μετά από τεκμηριωμένη επιστημονική ενημέρωση για τις δυνατότητες που τους παρέχει ο κάθε τρόπος φύλαξης, αφού λάβουν υπόψη και τις ιδιαιτερότητες της δικής τους οικογένειας. Ως τέτοιες αναφέρονται η ύπαρξη ασθένειας στην οικογένεια που θεραπεύεται με τη χρήση βλαστοκυττάρων και οι οικογένειες που δημιουργούνται από γονείς διαφορετικών εθνικοτήτων. Παιδιά που προέρχονται από αυτές τις οικογένειες είναι δύσκολο έως αδύνατο να βρουν ιστοσυμβατά βλαστοκύτταρα στην περίπτωση που απευθυνθούν στη δημόσια τράπεζα για τη θεραπεία της λευχαιμίας.
Πρακτικά σήμερα τί προσφέρει η οικογένεια και τί η δημόσια τράπεζα στο θέμα των μεταμοσχεύσεων με τη χρήση βλαστοκυττάρων;
Οι παρακάτω πληροφορίες αποτελούν επίσημα στοιχεία του Παγκόσμιου Δικτύου που καταγράφει τις μεταμοσχεύσεις του ομφαλικού αίματος και του μυελού των οστών που δόθηκαν στη δημοσιότητα τον Απρίλιο του 2010 και αποτελούν κατευθυντήριες γραμμές για την πολιτική που θα ακολουθήσουν τα κράτη σχετικά με τη φύλαξη των βλαστοκυττάρων. Τα στοιχεία αυτά δημοσιεύτηκαν από τον Al Gratwohl και συν 1 το 2010 στο επιστημονικό περιοδικό JAMA, ένα από τα εγκυρότερα διεθνή ιατρικά περιοδικά. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 1327 επιστημονικές ομάδες από 71 χώρες οι οποίες βρίσκονται σε πέντε ηπείρους. Καταγράφηκαν όλα τα είδη των μεταμοσχεύσεων, αυτόλογων και αλλογενών που πραγματοποιήθηκαν από τις συμμετέχουσες ομάδες το έτος 2006 για τη θεραπεία κακοήθων, κληρονομικών και αυτοάνοσων ασθενειών. Το έτος αυτό πραγματοποιήθηκαν 50.417 μεταμοσχεύσεις εκ των οποίων οι 28.901 (57%) ήταν αυτόλογες και οι 21.516 (43%) ήταν αλλογενείς. Από τις 21.516 αλλογενείς μεταμοσχεύσεις στις 11.928 (55,4%) τα βλαστοκύτταρα προέρχονταν μέσα από την οικογένεια και στις 9.588 (44,5%) από τη δημόσια τράπεζα. Άρα η πραγματική προσφορά της οικογένειας προς τα μέλη της το έτος 2006 στο σύνολο των μεταμοσχεύσεων ήταν 40.829 (86%) μοσχεύματα και της δημόσιας 9.588 (14%).
Η μελέτη αυτή κατέληξε και σε άλλα σημαντικά συμπεράσματα, όπως οτι στην Αμερική και την Ευρώπη πραγματοποιούνται περισσότερες αυτόλογες μεταμοσχεύσεις, ενώ στις υπό ανάπτυξη χώρες περισσότερες αλλογενείς. Στην Αμερική αυτόλογες μεταμοσχεύσεις πραγματοποιούνται σε ποσοστό 58%, στην Ασία 42%, στην Ευρώπη 62,5% και στην Αφρική και στις μεσογειακές χώρες σε ποσοστό 34%.
Τα βλαστοκύτταρα που αποθηκεύονται στον ιδιωτικό τομέα χρησιμοποιούνται από το ίδιο το παιδί ή τα ιστοσυμβατά μέλη της οικογένειάς του για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών ή σε εφαρμογές αναγεννητικής Ιατρικής. Στη δημόσια τράπεζα τα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται για κακοήθεις παθήσεις του αίματος στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει ιστοσυμβατός δότης μέσα στην οικογένεια. Για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών χρησιμοποιούνται αυτόλογες ή αλλογενείς μεταμοσχεύσεις και για την αναγεννητική ιατρική αποκλειστικά αυτόλογες. Στην αναγεννητική ιατρική περιλαμβάνονται η αποκατάσταση οργάνων, όπως του μυοκαρδίου μετά από έμφραγμα, του εγκεφάλου μετά από ισχαιμία και οι εκφυλιστικές ασθένειες, όπως οι οστεοαρθρίτιδες, η ηπατική ανεπάρκεια, η περιφερική αγγειακή νόσος και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Στις ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως τον παιδικό διαβήτη, τη νεανική ρευματοειδή αρθρίτιδα, τις φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου και τη σκλήρυνση κατά πλάκας χρησιμοποιούνται αποκλειστικά βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς, τα οποία λαμβάνονται πριν την εμφάνιση της νόσου. Στις περιπτώσεις αυτές η δημόσια τράπεζα δεν μπορεί να βοηθήσει.
Η συχνότερη ασθένεια για την οποία μέχρι πρότινος χρησιμοποιούνταν τα βλαστοκύτταρα ήταν η λευχαιμία. Στα επόμενα χρόνια αναμένεται να αυξηθούν οι χρήσεις για τις ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος και τις εκφυλιστικές παθήσεις. Ήδη δύο κλινικές μελέτες με τη χρήση βλαστοκυττάρων του πλακούντα για την εγκεφαλική παράλυση και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι (νεανικός) εγκρίθηκαν για αυτόλογη χρήση από το ΝΙΗ στις ΗΠΑ και τα αποτελέσματα αξιολογούνται. Για τον Διαβήτη τύπου Ι, εγκρίθηκε η κλινική μελέτη NCT00305344, που διεξάγεται στη Φλόριντα ΗΠΑ και η κλινική μελέτη: NCT00315133 που διεξάγεται στο Πανεπιστήμιο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Για την εγκεφαλική παράλυση των παιδιών, (περιγεννητική ασφυξία), διεξάγεται η κλινική μελέτη NCT 00593242, στο Πανεπιστήμιο Duke ΗΠΑ.
Πρόδρομες ανακοινώσεις δείχνουν οτι τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα έχουν θεραπευτική δράση και στις δύο περιπτώσεις, η οποία αποδεικνύεται είτε με βελτίωση της νευρολογικής εικόνας του παιδιού, είτε με ελάττωση έως διακοπή των ημερήσιων χορηγήσεων ινσουλίνης.
Ποιός είναι ο ρόλος των δημοσίων τραπεζών φύλαξης βλαστοκυττάρων και της οικογένειας στο κεφάλαιο λευχαιμίες;
Στη χώρα μας η πλειοψηφία των γονέων μετά από συστηματική τηλεοπτική ενημέρωση κατέληξε να πιστεύει οτι τα βλαστοκύτταρα του πλακούντα του παιδιού τους δεν μπορούν επ’ ουδενί να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της λευχαιμίας στην περίπτωση που μελλοντικά εμφανίσει το παιδί τους. Το 2006 σύμφωνα με τη μελέτη που αναφέρθηκε παραπάνω, πραγματοποιήθηκαν 17.049 μεταμοσχεύσεις σε ασθενείς με όλους τους τύπους των λευχαιμιών. Στις 15.210 (89%) περιπτώσεις έγιναν αλλογενείς μεταμοσχεύσεις και στις 1.839 (11%) αυτόλογες. Από τις 15.210 αλλογενείς μεταμοσχεύσεις οι 8.122 (53,5%) πραγματοποιήθηκαν με βλαστοκύτταρα που προήλθαν μέσα από την οικογένεια και οι 7.088 (46,5%) από δημόσια τράπεζα. Άρα στην περίπτωση των λευχαιμιών το 2006 η οικογένεια χορήγησε στα μέλη της το 58,5% των μοσχευμάτων και η δημόσια τράπεζα το 41,5%.
Προχωρώντας σε περαιτέρω ανάλυση των στοιχείων βλέπουμε οτι για τη θεραπεία του παιδικού καρκίνου η οικογένεια βοήθησε στο 98,6% των μεταμοσχεύσεων και η δημόσια τράπεζα στο 1,4% και για τη θεραπεία των λεμφωμάτων η οικογένεια χορήγησε το 94,3% των μοσχευμάτων.
Στις κληρονομικές αναιμίες, όπως τη μεσογειακή αναιμία σε ποσοστό 86,5% χρησιμοποιήθηκαν βλαστοκύτταρα που προήλθαν μέσα από την οικογένεια.
Η παράθεση αυτών των στοιχείων αποδεικνύει με τον πλέον αντικειμενικό τρόπο τις πραγματικές διαστάσεις της συμβολής της οικογένειας και της δημόσιας τράπεζας φύλαξης βλαστοκυττάρων στο θέμα των μεταμοσχεύσεων. Τα στοιχεία αυτά σήμερα αποτελούν αντικείμενο μελέτης και οργάνωσης της πολιτικής της υγείας πολλών κρατών.
1. Al Gratwohl et al 2010, JAMA, 303(16):1617-1623).
ΚΟΥΖΗ-ΚΟΛΙΑΚΟΥ ΚΟΚΚΩΝΑ
ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ BIOHELLENIKA