H Πολλαπλή Σκλήρυνση θεραπεύεται με αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα
Η θεραπεία της Πολλαπλής Σκλήρυνσης (MS) με βλαστοκύτταρα
H MS είναι μια αυτοάνοση νόσος, η οποία προσβάλλει και καταστρέφει τα έλυτρα της μυελίνης, τα οποία περιβάλλουν και προστατεύουν τις νευρικές ίνες του κεντρικού νευρικού συστήματος. Οι κατεστραμμένες ίνες απεικονίζονται στην μαγνητική τομογραφία με τη μορφή των απομυελινωτικών πλακών στον εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό. Η απομυελίνωση των νευρικών ινών οδηγεί στην διακοπή της μεταβίβασης των νευρικών σημάτων από τον εγκέφαλο στην περιφέρεια και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία κίνησης του ασθενή και την έντονη κόπωση. Οι γυναίκες νοσούν συχνότερα από τους άνδρες. Η αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων του μυελού των οστών αποτέλεσε πρωτοποριακό τρόπο θεραπείας ορισμένων μορφών σκλήρυνσης και δεκαετίες αργότερα εξακολουθεί και παραμένει. Το 2012 το Πανεπιστήμιο του Northwestern ανακοίνωσε την αυτόλογη μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων του μυελού των οστών σε 151 ασθενείς με MS.Το 87% των ασθενών ήταν ελεύθερο συμπτωμάτων για τα επόμενα 4 χρόνια. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό JAMA 2015, Βurt RK at al. Περαιτέρω ανάλυση του φαινοτύπου των λεμφοκυττάρων των μεταμοσχευμένων ασθενών έδειξε οτι ο πληθυσμός των Τ-λεμφοκυττάρων, υπεύθυνος για την αυτοανοσία, είχε ρυθμιστεί σε μεγάλο βαθμό και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ύφεση της νόσου, J Clinical Investigation 2014, Muraro PA at al.
Τον Οκτώβριο του 2020 η διεθνής εταιρεία της MS συστήνει την αυτόλογη χρήση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων για ορισμένες κατηγορίες ασθενών. Οι ασθενείς οι οποίοι μπορούν να υποβληθούν σε μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων πρέπει να είναι κάτω των 50 ετών, η διάρκεια της νόσου να είναι μεταξύ 5-10 έτη, να είναι περιπατητικοί, να λαμβάνουν την κλασική θεραπεία και η νόσος να εμφανίζει συχνές υποτροπές.
Σήμερα η χρήση βλαστοκυττάρων για τη θεραπεία της MS δεν αποτελεί standard θεραπεία. Ο FDA έχει δώσει έγκριση για μια σειρά φαρμάκων με την ονομασία <<θεραπείες τροποποιητικές της νόσου>> τα οποία αποτελούν την standard θεραπεία. Συγκριτικές μελέτες μεταξύ της χρήσης φαρμάκων και μεταμόσχευσης έδειξαν ότι σαφώς η μεταμόσχευση υπερτερεί της χρήσης φαρμάκων για την ύφεση της νόσου. Επειδή της μεταμόσχευσης προηγείται ήπια χημειοθεραπεία, στην τελική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες της χημειοθεραπείας. Λαμβάνοντας υπόψη το κόστος της κάθε μίας θεραπείας και τα οφέλη φαίνεται ότι στη συγκεκριμένη ομάδα ασθενών η μεταμόσχευση σαφώς υπερτερεί, JAMA Neurology 2021, Miller AE at al.
Τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα προέρχονται είτε από τον μυελό των οστών είτε από το ομφαλικό αίμα. Ο μυελός των οστών λαμβάνεται όταν ο ασθενής νοσεί και περιλαμβάνει τον διεγερμένο πληθυσμό των Τ- κυτταροτοξικών λεμφοκυττάρων, τα οποία προκαλούν την αυτοανοσία. Το ομφαλικό αίμα αντίθετα, περιλαμβάνει τα T reg, ανοσορυθμιστικά Τ-λεμφοκύτταρα, και ανώριμα Τ κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα και ως εκ τούτου η ανοσορύθμιση που προσφέρει υπερτερεί.
Από το 1990 η ομάδα μεταμοσχεύσεων μυελού των οστών του Πανεπιστημίου Duke στις ΗΠΑ, διαπίστωσε ότι η μεταμόσχευση ομφαλικού αίματος σε παιδιά με μεταβολικά νοσήματα βελτίωνε σημαντικά τη διανοητική ικανότητα των παιδιών, προωθώντας την επαναμυελίνωση των νευρικών ινών. Είναι γνωστό ότι το ομφαλικό αίμα περιέχει βλαστοκύτταρα από κάθε όργανο, διότι προηγείται της καταβολής των οργάνων και μετέχει στην οργανογένεση τους. Η ομάδα του Duke απομόνωσε ένα πληθυσμό βλαστοκυττάρων από το ομφαλικό αίμα, τον οποίο ονόμασε DUOC (Duke University Oligodendrocyte Cell), ο οποίος έχει χαρακτηριστικά ολιγόδενδρων κυττάρων του νευρικού συστήματος τα οποία δημιουργούν τα έλυτρα της μυελίνης των νευρικών ινών. Τον πληθυσμό αυτών των κυττάρων χορήγησε το 2014 σε παιδιά με απομυελινωτικές μεταβολικές ασθένειες σε συνδυασμό με τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του ομφαλικού αίματος, στα πλαίσια κλινικής μελέτης. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά. Ο πληθυσμός των DUOC αρχικά χορηγήθηκε σε πειραματόζωα με MS και τα αποτελέσματα έδειξαν αύξηση της μυελίνωσης, ελάττωση της γλοίας και της διήθησης με φλεγμονώδη κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά σήμερα απομονώνονται από μία μονάδα ομφαλικού αίματος και χορηγούνται ενδοραχιαία σε ασθενείς με MS. Tα πρωτόκολλα απομόνωσης έχουν βελτιωθεί σημαντικά και μία μονάδα ομφαλικού αίματος αρκεί για τη θεραπεία ενήλικα ασθενή. Δεν απαιτείται απόλυτη ιστοσυμβατότητα λόγω του νεαρού της ηλικίας των βλαστοκυττάρων του ομφαλικού αίματος. Οι ασθενείς που λαμβάνουν την ανωτέρω θεραπεία βρίσκονται στην αρχή της ενεργού νόσου και δεν ανήκουν στην κατηγορία χρόνιων ασθενών με υφέσεις και εξάρσεις. Οι ασθενείς αυτοί θα λάβουν αυτόλογα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών με προηγηθείσα χρήση χημειοθεραπείας. Η θεραπεία αυτή αναμένεται να επεκταθεί και σε ασθενείς με τραυματισμό του νωτιαίου μυελού, τραυματισμό περιφερικού νεύρου, νόσο του Πάρκινσον, νόσο Αλτσχάϊμερ και Πλάγια Αμυοτροφική Σκλήρυνση. Η προοπτική της αλλογενούς χρήσης θα αυξήσει τον αριθμό των ασθενών που θα μπορούν να ωφεληθούν από τις χρήσεις των βλαστοκυττάρων του ομφαλικού αίματος και ιδίως τα μεγαλύτερα μέλη των οικογενειών.