Η θεραπεία της υπογονιμότητας με τη χρήση βλαστοκυττάρων
Η χρήση των βλαστοκυττάρων στη θεραπεία της υπογονιμότητας
Η υπογονιμότητα τα τελευταία χρόνια αποτελεί σημαντικό παράγοντα υπογεννητικότητας, ελάττωσης και γήρανσης του πληθυσμού. Από το 2011 έως το 2020 έχουν πραγματοποιηθεί 112 κλινικές μελέτες οι οποίες διερευνούν την αποτελεσματικότητα της χρήσης βλαστοκυττάρων στην γυναικεία και ανδρική υπογονιμότητα. Στη γυναίκα χρησιμοποιήθηκαν για τη θεραπεία της ωοθηκικής ανεπάρκειας, φλεγμονών του ενδομητρίου, λεπτού ενδομητρίου, αποτυχία εμφύτευσης μετά από επαναλαμβανόμενους κύκλους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και του συνδρόμου Asherman. Στον άνδρα για τη θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας, αζωοσπερμίας και φλεγμονών του γεννητικού συστήματος.
Από το σύνολο των 112 κλινικών μελετών το 68% αφορούσε γυναίκες και το 32% άνδρες. Έγιναν σε 19 χώρες και στο 37% χρησιμοποιήθηκαν βλαστοκύτταρα της ομφαλοπλακουντιακής μονάδας. Η ομφαλοπλακουντιακή μονάδα περιλαμβάνει το ομφαλοπλακουντιακό αίμα, τον ομφάλιο λώρο και τον πλακούντα. Από τους ιστούς αυτούς απομονώνονται τρεις διαφορετικοί πληθυσμοί βλαστοκυττάρων. Τα αιμοποιητικά, τα VSELs (Very Small Embryonic Like Stem cells) και τα μεσεγχυματικά. VSELs έχουν ανιχνευτεί στην ωοθήκη, στην καρδιά, στον μυελό των οστών, στο πάγκρεας και στο περιφερικό αίμα σε καταστάσεις έντονου στρες. Είναι τα πρώτα στην ιεραρχία βλαστοκύτταρα στο σώμα, έχουν κοινή προέλευση και εμφανίζονται στο έμβρυο την 11η ημέρα μετά τη γονιμοποίηση. Μπορούν να μετατραπούν σε κύτταρα των οργάνων που βρίσκονται, στην δε ωοθήκη να δημιουργήσουν ωάρια σε υπογόνιμες και εμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Σήμερα ερευνάται η δυνατότητα δημιουργίας αυτόλογων ωαρίων και σπερματοζωαρίων από VSELs του ομφαλοπλακουντιακού αίματος με σκοπό την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας και την αποφυγή δοτών ωαρίων και σπερματοζωαρίων.
Το 44% των κυτταρικών θεραπειών αφορούσαν το λεπτό ενδομήτριο, το 24% την ωοθηκική ανεπάρκεια, το 25% την στυτική δυσλειτουργία και το 7% την αζωοσπερμία. Η ιδέα της χρήσης βλαστοκυττάρων για τη θεραπεία της υπογονιμότητας προέκυψε από μια δημοσίευση του 2004 στο περιοδικό JAMA στην οποία βρέθηκαν βλαστοκύτταρα του δότη στο ενδομήτριο γυναίκας μετά από μεταμόσχευση μυελού των οστών. Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώθηκαν σε δεύτερη μελέτη και τελικά σήμερα είναι γνωστό ότι το ενδομήτριο περιέχει τα δικά του βλαστοκύτταρα με τα οποία αναπλάσετε κάθε μήνα μετά την έμμηνο ρύση.
Το 2011 δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η γέννηση παιδιού από μητέρα με σύνδρομο Asherman μετά τη χρήση βλαστοκυττάρων του μυελού των οστών της. Το σύνδρομο Asherman χαρακτηρίζεται από πλήρη καταστροφή του επιθηλίου της μήτρας και αντικατάστασή του από φλεγμονώδη συνδετικό ιστό. Λόγω της κακής ποιότητας του επιθηλίου το γονιμοποιημένο ωάριο δεν βρίσκει κατάλληλο έδαφος για να εμφυτευθεί και ως εκ τούτου δεν εξελίσσεται η κύηση. 2%-22% των περιπτώσεων της υπογονιμότητας οφείλονται σε φλεγμονές του γεννητικού συστήματος και το 50% των γυναικών με σύνδρομο Asherman αποτυγχάνουν να τεκνοποιήσουν ακολουθώντας την κλασική θεραπεία του καθαρισμού του ενδομητρίου από τις συμφύσεις.
Τα τελευταία 10 χρόνια όλο και περισσότερες μονάδες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής έχουν ενσωματώσει τις κυτταρικές θεραπείες στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας η οποία οφείλεται στο λεπτό ενδομήτριο και τις ενδομήτριες φλεγμονές. Τα βλαστοκύτταρα που χρησιμοποιούνται προέρχονται στο 18% από την ομφαλοπλακουντιακή μονάδα, στο 15% από τον μυελό των οστών, στο7% από βλαστοκύτταρα που απομονώνονται από την έμμηνο ρύση, στο 6% από τον λιπώδη ιστό, στο 2% από το ενδομήτριο και στο 1% εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα. 8 μελέτες μέτα-ανάλυσης έχουν μέχρι σήμερα δημοσιευτεί για τη θεραπεία του συνδρόμου Asherman με τη χρήση βλαστοκυττάρων. Χορηγώντας βλαστοκύτταρα μέσα στη μήτρα έχει βρεθεί ότι αυξάνεται σε σημαντικό βαθμό το πάχος του ενδομητρίου, η ποσότητα και διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, τα οποία διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο δε αριθμός των επακόλουθων κυήσεων αυξήθηκε σημαντικά.
Όλες οι μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι γυναίκες μη ανταποκρινόμενες στις κλασικές-χειρουργικές θεραπείες, για την αύξηση του πάχους και της βελτίωσης της ποιότητας του ενδομητρίου, τελικά κυοφόρησαν και γέννησαν υγιή παιδιά χρησιμοποιώντας εγχύσεις βλαστοκυττάρων μέσα στη μήτρα με την υστεροσκόπηση. Μέχρι και σήμερα γυναίκες με λεπτό ενδομήτριο ή με σύνδρομο Asherman καταφεύγουν σε παρένθετη μητέρα προκειμένου να αποκτήσουν παιδί. Η λύση της παρένθετης μητέρας είναι εξαιρετικά ακριβή και με πολλά κοινωνικά προβλήματα. Η λύση της χρήσης των βλαστοκυττάρων φαίνεται ότι είναι μια ευέλικτη, οικονομική, αποτελεσματική και ελάχιστα επεμβατική θεραπεία, η οποία θα πρέπει να γίνει γνωστή στις υποψήφιες μητέρες που έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας το οποίο εντοπίζεται στην ποιότητα του ενδομητρίου.
Parent's Guide to Cord Blood Foundation