Νέα 2017

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΣΤΗ ΦΥΛΑΞΗ ΤΩΝ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ  ΤΟΥ ΠΛΑΚΟΥΝΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ  ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Κ Κουζή Κολιάκου

Σήμερα που η μεταδιδόμενη πληροφορία μέσω του διαδικτύου είναι άφθονη και άμεση, είναι θλιβερό να αναπαράγονται μη βάσιμες ή μη επαρκώς τεκμηριωμένες πληροφορίες, που αφορούν, σχετίζονται και επηρεάζουν τον ταχύτατα αναπτυσσόμενο κλάδο της βιοτεχνολογίας και των βιοεπιστημών, από την εξέλιξη των οποίων προκύπτουν σημαντικότατα οφέλη  στον τομέα της υγείας και της οικονομίας των κρατών. 

Είναι πάντα φρονιμότερο να αφήνουμε τους αριθμούς και τα γεγονότα να μας οδηγούν σε ασφαλή συμπεράσματα, διότι ο χωρίς ουσιαστικό λόγο περιορισμός των επιλογών των πολιτών σε οποιαδήποτε χώρα,  δεν υπήρξε ποτέ ωφέλιμος, άλλα ούτε και σκόπιμος.

Η επιλογή μεταξύ δημόσιας ή ιδιωτικής φύλαξης των βλαστικών κυττάρων, του πολύτιμου για την υγεία βιολογικού υλικού που μπορεί να συλλέξουμε κατά τη γέννηση,   δεν είναι δυνατόν να γίνεται πεδίο ιδεολογικής ή πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των οπαδών της ελεύθερης ιδιωτικής πρωτοβουλίας ή των οπαδών του αυξημένου κρατικού ελέγχου στην οικονομία, ούτε επίσης πεδίο άσκησης θεσμικής ισχύος των στηριζόντων την μία ή την άλλη άποψη.

Το θέμα της συνύπαρξης δημοσίων και ιδιωτικών τραπεζών σαν θέμα συζήτησης, έχει λήξει εδώ και δεκαετίες στις αναπτυγμένες χώρες που έχουν βασικό στρατηγικό στόχο την ανάπτυξη των θεραπευτικών εφαρμογών σε όλο το  φάσμα της βιοτεχνολογίας και των βιοεπιστημών (Καναδάς, Ιαπωνία, Κορέα, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Κίνα, Ηνωμένες Πολιτείες).

Σήμερα λειτουργούν παγκόσμια 214 ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης βλαστικών κυττάρων εγκατεστημένες σε 55 χώρες. Πολλές από τις τράπεζες έχουν 434 γραφεία αντιπροσώπευσης τα οποία  είναι εγκατεστημένα σε 93 χώρες.

Η ύπαρξη δύο χωρών, της Ιταλίας και της Γαλλίας όπου ακόμη δεν επιτρέπεται η λειτουργία ιδιωτικών τραπεζών αποτελεί την ελάχιστη εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Στην Ιταλία επιτρέπεται η αποστολή βλαστοκυττάρων στο εξωτερικό, ενώ στη Γαλλία απαγορεύεται. Παρά την απαγόρευση η δραστηριότητα των δημοσίων τραπεζών στη Γαλλία είναι ιδιαίτερα περιορισμένη.  

Σε όλες τις παραπάνω (93) χώρες έχει γίνει κανόνας να ενημερώνονται οι γονείς για τις επιλογές που έχουν πριν αποφασίσουν αν θα δωρίσουν, για λογαριασμό του παιδιού τους  το πολύτιμο βιολογικό υλικό σε μία δημόσιας πρόσβασης τράπεζα (δημόσια), ή αν θα το φυλάξουν σε μία οικογενειακής πρόσβασης τράπεζα (ιδιωτική). Η ενημέρωση  αφορά το κόστος και την πιθανή ωφέλεια από την  ιδιωτική φύλαξη αφ’ ενός, και αφ΄ ετέρου το γεγονός ότι δωρίζουν ανεπιστρεπτί και χωρίς κανένα προσωπικό όφελος, ένα πολύτιμο βιολογικό υλικό, για λογαριασμό του παιδιού τους. Οι ενημερωμένοι γονείς αποφασίζουν ελεύθερα είτε  την δημόσια είτε  την ιδιωτική φύλαξη ή και την απόρριψη και των δύο.

Αναγκαία προϋπόθεση, δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες να πληρούν όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές για να ανταποκριθούν στον ρόλο τους να υποστηρίξουν τις θεραπείες για τις οποίες φυλάσσουν τα βλαστοκύτταρα.

Οι επίσημες σελίδες των αρμόδιων φορέων στις πολιτισμένες χώρες ενημερώνουν ποιες είναι οι δημόσιες τράπεζες και ποιες οι ιδιωτικές που έχουν λάβει άδεια και ελέγχονται για την λειτουργία τους και ο γονέας λαμβάνει την απόφαση πρώτα αν θα προβεί στην φύλαξη και στη συνέχεια αν η φύλαξη θα είναι ιδιωτική ή δημόσια. 

Στη χώρα μας, μια χώρα με αξιόλογο επιστημονικό προσωπικό, είναι σήμερα στο χέρι μας να αποφασίσουμε αν επιθυμούμε να πάμε με την κύρια τάση, χωρών που έχουν στρατηγική δεκαετιών πάνω στον τομέα της ιατρικής βιοτεχνολογίας και που επιτρέπουν την λειτουργία και των ιδιωτικών και των δημοσίων τραπεζών ή θα ακολουθήσουμε ένα διαφορετικό δρόμο, δείχνοντας το δρόμο της ξενιτιάς στους νέους επιστήμονες που εξακολουθούμε να εκπαιδεύουμε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι διεθνώς εκατοντάδες κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει την χρησιμότητα των βλαστικών κυττάρων σε όλες σχεδόν τις ιατρικές ειδικότητες. Σε όλες αυτές τις εφαρμογές τα αυτόλογα βλαστοκύτταρα (αυτά που προέρχονται από τον ίδιο τον ασθενή) προτιμώνται κατά κανόνα σε σχέση με τα αλλογενή (βλαστοκύτταρα από δότη). Μάλιστα όταν είναι απαραίτητο να αναζητηθεί δότης, τότε έχει προτίμηση ο ιστοσυμβατός αδελφός του ασθενούς.  Το ποσοστό  χορήγησης μονάδων για θεραπείες από τις δημόσιες τράπεζες βλαστικών κυττάρων για αλλογενείς θεραπείες δεν ξεπερνά το 20% του συνόλου των μεταμοσχεύσεων. Είναι επίσης γνωστό ότι τα βλαστοκύτταρα που προέρχονται από νεαρούς δότες έχουν καλύτερες θεραπευτικές ικανότητες σε σύγκριση με αυτά που προέρχονται από μεγαλύτερης ηλικίας άτομα. Η στιγμή της γέννησης προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στη ζωή του ανθρώπου για τη συλλογή και κρυοσυντήρηση αυτόλογων νεαρών βλαστικών κυττάρων. Τα κρυοσυντηρημένα βλαστοκύτταρα μπορούν σήμερα να συντηρηθούν και να χρησιμοποιηθούν καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου σε ένα ευρύ φάσμα αυτόλογων και αλλογενών θεραπειών, εκτός των στενών ορίων της σπάνιας χρήσης τους σε αιμοποιητικές  μεταμοσχεύσεις https://parentsguidecordblood.org/en/diseases

Οι ιδιωτικές τράπεζες έχουν συγκεντρώσει διεθνώς συνολικά 4.100.000 μονάδες ιδιωτικής φύλαξης και το σύνολο των διαθέσιμων δημοσίων μονάδων σε όλες τις δημόσιες τράπεζες είναι  731.000.  Οι δημόσιες τράπεζες σε όλο τον κόσμο είναι 139 και επιπλέον 25 ιδιωτικές τράπεζες  υποστηρίζουν και μονάδες δημόσιας φύλαξης.

Το έτος 2013 μόνο 16 δημόσιες τράπεζες από τις 139 δήλωσαν ότι είναι οικονομικά βιώσιμες http://journals.plos.org/plosone/article/file?id=10.1371/journal.pone.0143440&type=printable

Το γεγονός αυτό έχει αναγκάσει τις περισσότερες δημόσιες τράπεζες από τη μία να αυξήσουν το κόστος διάθεσης των ζητούμενων μονάδων και από την άλλη να αναπτύξουν στρατηγικές επιλογής μονάδων προς φύλαξη εναρμονισμένες με την ζήτηση,  έχοντας στόχο να μειώσουν τη σχέση μεταξύ φυλασσομένων μονάδων και μονάδων προς διάθεση στο 6% του συνόλου των  μονάδων. 

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο γονέας  δωρίζει το ομφαλικό αίμα και αυτό  φυλάσσεται μόνο αν η λήψη έχει την σωστή ποσότητα – ποιότητα και αν ταιριάζει με τον τύπο ιστοσυμβατότητας (HLA type) που έχει την μεγαλύτερη ζήτηση στη διεθνή αγορά, σύμφωνα με την στατιστική ανάλυση των ζητουμένων διεθνώς μονάδων ανά τύπο. Άρα η πιθανότητα χρήσης της δωρεάς του αίματος του ομφαλίου λώρου υπό αυτές τις προϋποθέσεις είναι εξαιρετικά χαμηλή έως και μηδενική.

Με δεδομένο ότι διεθνώς μία στις τέσσερεις μονάδες που λαμβάνονται τελικά φυλάσσεται στις δημόσιες τράπεζες και ότι σήμερα το 4,7% των φυλασσόμενων μονάδων στην καλύτερη των περιπτώσεων διατίθεται για θεραπείες, η πιθανότητα χρήσης της δωρεάς ομφαλικού αίματος είναι 0,94% για κάθε μονάδα που φυλάσσεται, δηλαδή το 4,7% του 20% = 0,94%. Στην Ελλάδα φυλάσσεται το 2,667% των προσφερόμενων μονάδων και άρα η πιθανότητα χρήσης είναι 0,12%.

Η πιθανότητα να βρεθεί διαθέσιμο δημόσιο μόσχευμα κυμαίνεται στο 34% και πάνω από 30.000 ασθενείς προς μεταμόσχευση διεθνώς δεν είναι δυνατόν να βρουν συμβατό δότη, ακόμα και εάν οι δημόσιες τράπεζες διέθεταν έναν πολύ μεγάλο αριθμό μονάδων. Έχει βρεθεί ότι διπλασιάζοντας ή πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό των δειγμάτων της μια δημόσια τράπεζα ελάχιστα αυξάνει τη δυνατότητα να βρεθεί στη δεξαμενή της ένα ιστοσυμβατό μόσχευμα για τους κατοίκους της χώρας της. Στην Ελλάδα η συχνότητα κάποιος να είναι απόλυτα ιστοσυμβατός με έναν άλλο είναι 1/100.000 κατοίκους.

Στην Ελλάδα στα 13 χρόνια που λειτουργούν οι δημόσιες τράπεζες συγκέντρωσαν μόλις 2667 μονάδες, οι οποίες είναι έτοιμες προς χρήση. Οι ετήσιες γεννήσεις είναι περίπου  100.000  και πάνω από 100.000 γονείς συνολικά έχουν δωρίσει τα βλαστοκύτταρα των παιδιών τους στη διάρκεια των χρόνων. Άρα οι δημόσιες τράπεζες έχουν κάθε δυνατότητα να συλλέξουν τον απαιτούμενο αριθμό μονάδων που έχουν προβλέψει σε σύντομο χρόνο, χωρίς η ιδιωτική φύλαξη να τους στερεί μοσχεύματα. Η Ελλάδα μια χώρα των 11 εκατομμυρίων πολιτών συντηρεί τρεις δημόσιες τράπεζες, γεωγραφικά κατανεμημένες σε όλη την επικράτεια, όσες και η Γερμανία, μια χώρα των 88 εκατομμυρίων.

Το θέμα όμως της συλλογής, απομόνωσης, επεξεργασίας και κρυοσυντήρησης των βλαστικών κυττάρων δεν περιορίζεται στα βλαστικά κύτταρα που συλλέγονται από το αίμα του ομφαλίου λώρου, αλλά επεκτείνεται και σε κύτταρα που προέρχονται από άλλες πηγές όπως ο ιστός του ομφάλιου λώρου, το λίπος, ο μυελός των οστών, ο πολφός των νεογιλών οδόντων, αλλά και άλλους ιστούς που αποτελούν σήμερα πρώτες ύλες θεραπειών και  εφαρμογών της αναγεννητικής ιατρικής.

Τα βλαστικά κύτταρα από όλες τις παραπάνω πηγές, μπορούν να χορηγηθούν στον ασθενή είτε ως έχουν, είτε  να παράγουν επιπλέον κυτταρικά προϊόντα όπως κυτταρικές σειρές, αυξητικούς παράγοντες, τα ονομαζόμενα βιοφάρμακα της νέας γενιάς. Τα αυτόλογα βλαστοκύτταρα  θα είναι στο μέλλον φορείς γονιδιακών θεραπειών και σημαντική πρώτη ύλη στην παραγωγή αυτόλογων οργάνων και μοσχευμάτων με την χρήση της τεχνολογίας της τρισδιάστατης εκτύπωσης. Οι κυτταρικές θεραπείες του καρκίνου και της λευχαιμίας, που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη,  θα είναι πιο απλές και πιο αποτελεσματικές όταν στηρίζονται σε νεαρά  αυτόλογα βλαστοκύτταρα.

Οι  δοκιμές νέων φαρμακευτικών ουσιών γίνονται σήμερα κατά κανόνα σε κυτταρικές σειρές και όχι σε πειραματόζωα, ενώ στο μέλλον η εξατομικευμένη φαρμακευτική αγωγή θα μπορεί να δοκιμάζεται σε κυτταρικές σειρές των ίδιων των ασθενών.

Στη χώρα μας παρατηρείται το θλιβερό φαινόμενο ότι παρ΄ όλο  που σαν χώρα έχουμε αξιόλογο  επιστημονικό προσωπικό, που μας κατέστησε πρωτοπόρους σε τομείς όπως  η εξωσωματική γονιμοποίηση και η φύλαξη βλαστοκυττάρων κατά τη γέννηση, η πολιτεία δεν δύναται ή δεν θέλει να στηρίξει την ανάπτυξη στους τομείς αυτούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αδειοδότηση 24 εταιρειών που διακινούν και εμπορεύονται προϊόντα κυτταρικής θεραπείας μέσα σε δύο χρόνια, και η αδυναμία να απαντήσει σε αιτήσεις αδειοδότησης Ελληνικών  εταιρειών  που δύνανται να παράγουν στη χώρα μας παρόμοια υψηλής ποιότητος προϊόντα.

Η Ελλάδα βρέθηκε σε διεθνή πρωτοπορία  από  το 2008 έως το 2010 σε σχέση με την ανάπτυξη στον τομέα της φύλαξης, των εφαρμογών και της έρευνας των βλαστικών κυττάρων, όμως η πολιτεία αντί να ρυθμίσει την αγορά σε υγιή κατεύθυνση και να επιβραβεύσει τις καλές πρακτικές τόσο των δημοσίων τραπεζών σε σχέση απόδοσης κόστους, όσο και των ιδιωτικών σε σχέση με τους κανόνες λειτουργίας και του ελέγχου τους, συνεχίζει να επεμβαίνει στο Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο, με το οποίο είχε ευθυγραμμισθεί από το 2008, με ασαφείς νόμους και πρόχειρα προεδρικά διατάγματα.

Θα είναι απογοητευτικό να συνεχίζουμε να εισάγουμε τεχνογνωσία που παράγεται από Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό, σαν συνέπεια μιας απόφασης να έχουμε μόνο δημόσιες τράπεζες που το κύριο αντικείμενο τους είναι μόνο η συλλογή αίματος ομφαλίου λώρου  και να μην έχουμε υγιείς ιδιωτικές τράπεζες που θα αποτελέσουν και μοχλό ανάπτυξης της βιοτεχνολογίας των βλαστοκυττάρων.

Είναι άδικο να δίνουμε εξουσίες ελέγχου και  αδειοδότησης των ιδιωτικών τραπεζών σε δηλωμένους μέσω του τύπου εχθρούς τους γιατί το γεγονός αυτό αδικεί και τους ίδιους και τον κλάδο και τις αρμόδιες αρχές.

Επίσης είναι άδικο να έχουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά, δηλαδή οι ξένες τράπεζες να λειτουργούν και να λαμβάνουν δείγματα ανεξέλεγκτα, ενώ οι Ελληνικές να βρίσκονται συνεχώς σε επιθέσεις και πιέσεις ότι είναι ανεπιθύμητες, περιττές και πρέπει να κλείσουν, γεγονός που βλάπτει τη φήμη τους και τις τοποθετεί στην ίδια μοίρα  αδιακρίτως, επειδή οι αρμόδιες δημόσιες αρχές σκοπίμως ή μη δεν εκτελούν τα καθήκοντα τους ως οφείλουν βάση των υφισταμένων νόμων.

Διαβάζοντας την  πρόσφατη υπουργική απόφαση που ρυθμίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις της λειτουργίας των τραπεζών ομφαλοπλακουντιακού αίματος στη χώρα μας γεννώνται κάποια θεμελιώδη ερωτήματα. Πρέπει και οι ξένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα να έχουν προϊστάμενο μεταμοσχευτή  αιματολόγο για να λαμβάνουν δείγματα από την Ελλάδα,  ενώ δεν απαιτείται ως προαπαιτούμενο από την χώρα που έλαβαν την αδειοδότηση τους,  ή αυτό αφορά μόνο κατ΄ εξαίρεση τις Ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες; Οι μεταμοσχευτές αιματολόγοι, σύμφωνα με τη νομοθεσία,  ανήκουν στο ΕΣΥ, άρα πώς θα εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα; Οι τράπεζες βλαστοκυττάρων ακολουθούν εργαστηριακές πρακτικές, τις οποίες οι μεταμοσχευτές δεν έχουν διδαχτεί στην εκπαίδευση  τους, άρα πώς θα τις επιβλέψουν;  Και ορθά ο 3984/2011 προβλέπει μεταξύ των 11 μελών του ΣΔ του ΕΟΜ και έναν επιστήμονα προερχόμενο από τις βασικές επιστήμες, ο οποίος όμως δεν περιλαμβάνεται στην παρούσα σύσταση του ΔΣ  του ΕΟΜ. Μήπως η παρουσία του θα έδινε την πραγματική  εικόνα της ευρύτητας των χρήσεων των βλαστοκυττάρων και των προοπτικών τους στην ανάπτυξη των εξατομικευμένων θεραπειών και της βιοτεχνολογίας και όχι τον εγκλωβισμό τους στο στενό πλαίσιο των αιματολογικών ασθενειών που προσπαθούν οι δημόσιες τράπεζες μέσω του ΕΟΜ να παρουσιάσουν  στην κοινωνία;

Πολλά ερωτήματα εγείρονται ως προς την αντικειμενικότητα της αδειοδότησης ιδιωτικής φύλαξης μέσα στη μια εκ των τριών δημοσίων τραπεζών της χώρας μας, η οποία αποτελεί και διεθνή πρωτοτυπία. Μήπως αυτός είναι και ο βασικότερος των λόγων που πολεμούν την αμιγή ιδιωτική φύλαξη;

Ευθύνη της πολιτείας, που οφείλει επιτέλους με διαφανή κριτήρια να επιτελέσει το έργο της, είναι η εύρυθμη και εύνομη λειτουργία των δημοσίων και των ιδιωτικών τραπεζών, χωρίς κωλυσιεργίες και προτιμήσεις, προς όφελος του Ελληνικού λαού, του δημοσίου συμφέροντος και της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.

Ποιο είναι το μετρήσιμο αποτέλεσμα της λειτουργίας των δημοσίων τραπεζών στην Ελλάδα και διεθνώς:

Η δυναμική  των δημοσίων τραπεζών σε ότι αφορά τον αριθμό των χορηγούμενων δειγμάτων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς είναι συγκεκριμένη και αναφέρεται στο 20% των ετήσια χρησιμοποιούμενων μοσχευμάτων. Από το υπόλοιπο, το 60% προέρχεται από τον ασθενή και το 20% από την οικογένεια του, σύμφωνα διεθνείς αναφορές και ανακοινώσεις των Ελληνικών μεταμοσχευτικών κέντρων.

Οι παρακάτω πληροφορίες αποτελούν επίσημα στοιχεία του Παγκόσμιου Δικτύου που καταγράφει τις μεταμοσχεύσεις του ομφαλικού αίματος και του μυελού των οστών που  δόθηκαν στη δημοσιότητα τον Απρίλιο του 2010 και αποτελούν κατευθυντήριες γραμμές για την πολιτική που ακολουθούν τα κράτη σχετικά με τη φύλαξη των βλαστοκυττάρων. Τα στοιχεία αυτά δημοσιεύτηκαν από τον Al Gratwohl και συνεργάτες το 2010 (JAMA 2010 Apr 28;303(16):1617-24), στο επιστημονικό περιοδικό JAMA, ένα από τα εγκυρότερα διεθνή ιατρικά περιοδικά. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 1.327 επιστημονικές ομάδες από 71 χώρες οι οποίες βρίσκονται σε πέντε ηπείρους.

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΤΟ 2006 ΔΙΕΘΝΩΣ

 

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ	ΑΥΤΟΛΟΓΕΣ	ΑΛΛΟΓΕΝΕΙΣ	ΑΛΛΟΓΕΝΕΙΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ	ΑΛΛΟΓΕΝΕΙΣ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ	ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ	ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ
5050.417	28.901 (57%)	21.516 (43%)	11.928 (55,4%)	9.588 (44,5%)	40.829 (81%)	9.588 (19%)

 

ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 2012-2016

ΕΤΟΣ	ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ	ΑΥΤΟΛΟΓΕΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ (ΜΟΣΧΕΥΜΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ)	ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ	ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ  ΑΡΙΘΜΟ ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΩΝ	ΜΟΣΧΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ
2012	427	274 (64%)	75 (49%)	349 (81,7%)	78 (18,2%)
2013	438	260 (59,3%)	91 (51%)	351 (80%)	87 (20%)
2014	436	265 (61%)	82 (47,9%)	347 (79,6%)	89 (20,4%)
2015	462	284 (61,5%)	89 (38,5%)	373 (80,7%)	89 (19,3%)
2016	455	267 (58,7%)	95 (50,5%)	362 (79,5%)	92 (20,2%)

 

Αξίζει να σημειωθεί επιπλέον ότι οι δημόσιες μονάδες αυξήθηκαν σημαντικά όταν μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες άρχισαν να εξυπηρετούν και να υποστηρίζουν την λήψη δημοσίων μονάδων. Οι δημόσιες τράπεζες αποθηκεύουν μικρό αριθμό μονάδων  από τον διαθέσιμο και παράλληλα απελευθερώνουν μονάδες οι οποίες φέρουν τον συνηθέστερο τύπο ιστοσυμβατότητας και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της δυναμικότητα τους.  Η δημόσια τράπεζα του Λονδίνου αριθμεί μόλις 11.000 μονάδες. Η πιο μεγάλη δημόσια τράπεζα της Νέας Υόρκης αριθμεί 60.000 μονάδες, όταν μόνο η μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή ιδιωτική τράπεζα αριθμεί 350.000 μονάδες και η μεγαλύτερη Αμερικανική 750.000 μονάδες.

Η παρούσα κατάσταση στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα του 2017 μόνο δύο Ελληνικές τράπεζες βλαστικών κυττάρων έχουν επικαιροποιημένες και εν ισχύ διεθνείς πιστοποιήσεις, μία είναι η δημόσια Τράπεζα του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών πιστοποιημένη από το FACT Net cord και η δεύτερη είναι η ιδιωτική τράπεζα Biohellenika S.A πιστοποιημένη από την American Association of Blood Banks ΑΑΒΒ, (πηγή Parents’ Guide for Cord Blood Foundation).

Οι υπόλοιπες εν λειτουργία τράπεζες λειτουργούν κυρίως με πιστοποιήσεις ISO και ΕΣΥΔ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η δημόσια τράπεζα του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών ερευνών της ακαδημίας Αθηνών λειτουργεί και ως ιδιωτική τράπεζα φύλαξης των μεσεγχυματικών κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο, συνάπτοντας συμβόλαια με τους γονείς και λαμβάνοντας αμοιβή για την επεξεργασία και την κρυοσυντήρηση τους, αναφέροντας ότι είναι πολύτιμη πηγή μελλοντικών θεραπειών. 

Η Biohellenika S.A είναι μία Ελληνική πολυεθνική εταιρεία βιοτεχνολογίας που διατηρεί δύο τράπεζες βλαστοκυττάρων στην Ελλάδα και  δίκτυα σε εννέα χώρες, και η μόνη εταιρεία του κλάδου που από της ίδρυσης της χρηματοδοτεί Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης, αναγνωρισμένο από τη ΓΓΕΤ. Το Τμήμα αυτό συνέβαλε στην  ανάπτυξη 10 πρωτογενών προϊόντων, στη δημοσίευση  32 επιστημονικών μελετών  σε διεθνή  περιοδικά, υποστήριξε  έξι διδακτορικές διατριβές  οι οποίες ολοκληρώθηκαν, δύο επί πλέον βρίσκονται σε εξέλιξη, κατέχει πέντε διπλώματα ευρεσιτεχνίας,  ολοκλήρωσε πέντε ερευνητικά έργα ΕΣΠΑ και υπέβαλε προς έγκριση άλλα έξι. Πρόσφατα με μεταφορά τεχνολογίας ίδρυσε ανάλογες εταιρείες, στην Αγγλία,  στις Φιλιππίνες και στο Ομάν. Στην Αρμενία λειτουργεί σε κοινό εργαστήριο με τη δημόσια τράπεζα Δοτών Μυελού των Οστών  και τη  Μονάδα Μεταμοσχεύσεων.

 

 

Οι ιδιωτικές τράπεζες βλαστικών κυττάρων όχι μόνο δεν θα έπρεπε να καταργηθούν, αλλά θα έπρεπε να μετατραπούν σε υβριδικές, όπως άτυπα έχει γίνει και η δημόσια τράπεζα του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, ώστε να έχουν άδεια να λαμβάνουν και δημόσιες και ιδιωτικές μονάδες από όλες τις πηγές λήψης βλαστικών κυττάρων, ώστε να γίνουν σημαντικοί τροφοδότες των αναγκών της Ελληνικής κοινωνίας.

Η ελληνική κοινωνία είναι η πλέον παραπληροφορημένη διεθνώς σε ότι αφορά τη  χρησιμότητα των αυτόλογων βλαστοκυττάρων,  και αυτό επειδή η ενημέρωση της σε ευρεία έκταση προσφέρεται μέσω του τύπου  από τους πολέμιους της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, οι οποίοι είναι οι υπεύθυνοι των δημοσίων τραπεζών.  Επικαλούμενοι το δημόσιο  συμφέρον έχουν απεριόριστη δωρεάν πρόσβαση στα ΜΜΕ, στην ουσία όμως εξυπηρετούν πρωτίστως ιδιωτικά ή συντεχνιακά συμφέροντα, σε αντίθεση με τον ιδιωτικό τομέα ο οποίος πρέπει συνεχώς να απολογείται στις ανυπόστατες κατηγορίες τους μέσω κατευθυνόμενων  δημοσιευμάτων.

Τι λανθασμένα σήμερα γνωρίζει η ελληνική κοινωνία σε σχέση με τη φύλαξη των βλαστοκυττάρων λόγω της παραπληροφόρησης που δέχτηκε από τη δημόσια τράπεζα:

Έχει πληροφορηθεί ότι τα βλαστοκύτταρα από το αίμα του ομφάλιου λώρου προορίζονται κυρίως για αλλογενή χρήση σε ασθένειες που σχετίζονται με το αίμα.

Πράγματι τα βλαστοκύτταρα του ομφαλικού αίματος προσφέρονται σε αλλογενή χρήση εντός και εκτός της οικογένειας για τη θεραπεία ορισμένων μορφών  λευχαιμίας.  Έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπεία άνω των  80 ασθενειών. Οι αυτοάνοσες αιματολογικές ασθένειες και οι κακοήθεις όγκοι της παιδικής ηλικίας όπως και τα λεμφώματα απαιτούν τη χρήση αυτόλογων αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων. Η κλασική μεταμόσχευση για την αντιμετώπιση κακοήθων αιματολογικών ασθενειών σταδιακά αντικαθίσταται διεθνώς από εξατομικευμένες κυτταρικές θεραπείες όπου τα αυτόλογα βλαστοκύτταρα έχουν τον πρώτο λόγο. Οι γονιδιακές θεραπείες για την αντιμετώπιση κληρονομικών αιματολογικών ασθενειών εφαρμόζονται στα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του ίδιου του  ασθενή. Εκτιμάται σήμερα  ότι 1 στους 3 ασθενείς θα μπορούσε να ωφεληθεί από τη χρήση των βλαστοκυττάρων σε θεραπείες αναγεννητικής ιατρικής, όπως της εγκεφαλικής παράλυσης, του διαβήτη τύπου 1, της σκλήρυνσης κατά πλάκας και του αυτισμού εάν διέθετε δικά του αυτόλογα βλαστοκύτταρα.  Forraz N1, McGuckin CP. The umbilical cord: a rich and ethical stem cell source to advance regenerative medicine. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21481046, © 2011 Blackwell Publishing Ltd. Harris DT. Cord blood stem cells: a review of potential neurological applications. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18679834

Έχει πληροφορηθεί ότι η δημόσια τράπεζα δίνει τις μονάδες που φυλάσσει στους ασθενείς για θεραπεία δωρεάν.

Αντίθετα η δημόσια τράπεζα χρεώνει ως  αμοιβή αναζήτησης, ανεύρεσης και αποστολής της μονάδας στον ασθενή  ποσό από 25.000 έως 40.000 ευρώ. Οι ασθενείς  προκαταβάλλουν στις δημόσιες τράπεζες το κόστος της όλης διαχείρισης των βλαστοκυττάρων, στη συνέχεια παραλαμβάνουν τη μονάδα στο κέντρο όπου νοσηλεύονται   και στη συνέχεια απευθύνονται στο ασφαλιστικό τους ταμείο.

Έχει πληροφορηθεί ότι η  δημόσια φύλαξη είναι δωρεάν.

Η δημόσια φύλαξη δεν είναι  δωρεάν, πληρώνει το κόστος ο φορολογούμενος πολίτης και μάλιστα ακριβά.

Σύμφωνα με αμερικανικές  μελέτες το σημερινό κόστος επεξεργασίας κάθε φυλαγμένης δημόσιας μονάδας είναι από 1.200 έως 1.500 δολάρια, ήτοι από 1.000 έως 1.350 ευρώ. Στις ιδιωτικές τράπεζες το κόστος είναι κάτω από το μισό. Σε αυτό δεν περιλαμβάνεται το κόστος αποθήκευσης και απόσβεσης της επένδυσης που ξεπερνάει συνήθως τα 5.000.000 ευρώ. Αν η ετήσια αποθήκευση μονάδων προς φύλαξη είναι μικρή, αυτό το κόστος πολλαπλασιάζεται δραματικά και η λειτουργία της δημόσιας τράπεζας γίνεται ιδιαίτερα  κοστοβόρα. Το 2011 στις ΗΠΑ  υπολογίστηκε ότι το κόστος ανά μονάδα χορήγησης ομφαλικού αίματος ήταν 221.656 δολάρια. Το ίδιο έτος  συλλέχτηκαν 48.730 μονάδες,  το  κόστος της όλης διαδικασίας ήταν 71.595.000 δολάρια και χορηγήθηκαν 323 μονάδες.

Έχει πληροφορηθεί ότι τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το ίδιο το παιδί στην περίπτωση της λευχαιμίας, διότι έχουν προδιάθεση, μπορούν όμως να δωρίζονται στη δημόσια τράπεζα για δημόσια χρήση και έναντι αμοιβής να φυλάσσονται ιδιωτικά τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα του ιστού του ομφαλίου λώρου.

 

Η ενημέρωση της ελληνικής δημόσιας τράπεζας οτι οι γονείς πρέπει να δωρίζουν το αίμα του πλακούντα με το σκεπτικό ότι σε περίπτωση που το παιδί τους νοσήσει από λευχαιμία θα του είναι άχρηστο, αλλά θα πρέπει να κρυοσυντηρούν και μάλιστα έναντι αμοιβής προς την δημόσια τράπεζα  μεσεγχυματικά κύτταρα μέρους του ιστού του ομφαλίου λώρου δεν έχει επιστημονική βάση. Εάν όντως τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα έχουν προδιάθεση για τη λευχαιμία δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ούτε από το ίδιο το παιδί αλλά ούτε και από κανέναν άλλο. Τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος είναι τόσο υγιή όσο υγιή είναι και τα μεσεγχυματικά του ιστού του ομφαλίου λώρου και η επιστημονική αλήθεια είναι οτι για τον ίδιο λόγο που πάσχουν τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος πάσχουν και τα μεσεγχυματικά του ιστού του ομφαλίου λώρου, διότι προέρχονται από το ίδιο αρχέγονο μητρικό κύτταρο. Άρα εάν το αίμα του πλακούντα είναι ακατάλληλο για αυτόλογη χρήση στην περίπτωση της λευχαιμίας, με το σκεπτικό οτι έχει προδιάθεση για κακοήθεια, τότε και τα μεσεγχυματικά του ιστού του ομφαλίου λώρου είναι ακατάλληλα για τον ίδιο λόγο, διότι περιέχουν την ίδια προδιάθεση για κακοήθεια. Επομένως η άποψη της δημόσιας τράπεζας να θεωρεί υγιή τον ιστό και πάσχον το ομφαλοπλακουντιακό αίμα δεν έχει επιστημονική βάση. Η ύπαρξη προλευχαιμικών κλώνων στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα δεν συνοδεύεται κατ ανάγκη και από εμφάνιση λευχαιμίας, δεδομένου ότι παιδιά με κλώνους  δεν εμφάνισαν ποτέ λευχαιμία και παιδιά με λευχαιμία δεν είχαν προλευχαιμικούς κλώνους στο ομφαλικό αίμα. Η συχνότητα εμφάνισης νέας μορφής κακοήθειας σε ασθενείς που έλαβαν μοσχεύματα από δημόσιες τράπεζες  κυμαίνεται στο 5%, (Daniel Howard Wiseman (Biol Blood Marrow Transplant. 2011 Jun;17(6):771-89). Τα αυτόλογα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα του ομφαλικού αίματος είναι πάντα χρήσιμα ακόμα και στην περίπτωση της λευχαιμίας, διότι σε συνδυασμό με τα αλλογενή, ιδίως τα προερχόμενα από αδελφό,  μπορούν να εξασφαλίσουν την επιβίωση των παιδιών στη φάση της αποκατάστασης της λειτουργίας του μυελού των οστών μετά την μυελοαφανιστική χημειοθεραπεία.

 

Ο δωρητής έχει πληροφορηθεί ότι εάν επιλέξει να φυλάξει ιδιωτικά τα βλαστοκύτταρα του η πιθανότητα να τα χρησιμοποιήσει στο μέλλον με βάση  τα σημερινά δεδομένα των εφαρμοσμένων και αδειοδοτημένων θεραπειών είναι μηδενική. Ταυτόχρονα πιστεύει ότι τα βλαστοκύτταρα είναι πιο χρήσιμα για τον αδελφό παρά για το ίδιο το παιδί

Η πιθανότητα αυτόλογης χρήσης των βλαστοκυττάρων έως τα πρώτα 20 χρόνια της ζωής του παιδιού είναι πολύ μικρή και κυμαίνεται  1: 5.000. Τα βλαστοκύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τρείς ομάδες   ασθενειών, κακοήθων αιματολογικών, αυτοάνοσων αιματολογικών και κακοήθων όγκων.

Οι κλινικές δοκιμές σε ευρύ φάσμα θεραπειών, αναμένεται στα αμέσως επόμενα χρόνια να διευρύνουν τις θεραπευτικές τους εφαρμογές σε ασθένειες πέραν των αιμοποιητικών, τόσο με αυτόλογη, όσο και σε ιστοσυμβατή συγγενή  χρήση.

Η χρήση για τον αδελφό  θα εξαρτηθεί  από την ιστοσυμβατότητα. Η ιστοσυμβατότητα αυτή   συναντάται συχνά  σε συγγενείς πρώτου βαθμού (αδέλφια), αλλά δεν αποτελεί αναγκαία συνθήκη.

Ο δωρητής έχει πληροφορηθεί    ότι κάθε μονάδα που δωρίζεται, όπως και η δική του, θα τύχει χρήσης και ότι ο λήπτης θα ξεπεράσει σε απόλυτη επιτυχία το πρόβλημα της λευχαιμίας από την οποία πάσχει.

Η πραγματικότητα είναι ότι η  μονάδα του έχει πιθανότητες 25% να είναι ιστοσυμβατή με τον ασθενή και ότι το ποσοστό επιβίωσης των ασθενών  που την λαμβάνουν είναι 45% κατά μέσο όρο. Δηλαδή η δωρεά του έχει πιθανότητες 10% να είναι ωφέλιμη σε κάποιον συνάνθρωπο τους. Για τους ίδιους και για την οικογένεια τους  θα είναι 75%.

Έχει πληροφορηθεί ότι τα βλαστοκύτταρα που περιέχονται στο ομφαλικό αίμα είναι λίγα για τη θεραπεία της λευχαιμίας σε ενήλικα.   

Με βάση τα ισχύοντα πρωτόκολλα, η θεραπευτική δόση των βλαστικών κυττάρων έχει σχέση με το βάρος και τον όγκο αίματος του ενήλικα. Όσο πιο μεγάλο βάρος έχει, τόσο περισσότερα βλαστοκύτταρα χρειάζεται και τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να καλυφθεί από την ήδη φυλαγμένη μονάδα του. Αυτό είναι και το μειονέκτημα των μονάδων ομφαλίου λώρου. Σήμερα όμως γίνονται μεταμοσχεύσεις του μυελού των οστών με την χρήση παραπάνω της μίας μονάδας ομφαλικού αίματος.  Οι τράπεζες που διαθέτουν την υπηρεσία αποστράγγισης του πλακούντα, η οποία γίνεται σε δεύτερο χρόνο μετά τη συλλογή του αίματος στο μαιευτήριο,  έχουν πολύ αυξημένες πιθανότητες να φυλάσσουν μεγάλες ποσότητες βλαστοκυττάρων που να καλύπτουν την χρήση των ενηλίκων.  Η Ελληνική τράπεζα Biohellenika έχει κατοχυρώσει πνευματικά τη μέθοδο αποστράγγισης του πλακούντα για τη λήψη του συνόλου των βλαστοκυττάρων,  περισσότερων απ’ όσα συλλέγονται με την κλασική αρχική λήψη του γυναικολόγου.  Στη λήψη μειωμένης ποσότητας ομφαλοπλακουντιακού αίματος παίζουν ρόλο τόσο οι συνθήκες του τοκετού, όσο και η εξέλιξη της κύησης και το αν είναι μονήρης ή  δίδυμη.

 

Έχει πληροφορηθεί ότι μπορεί η οικογένεια  να δωρίσει το αίμα του ομφάλιου λώρου του παιδιού της οπουδήποτε και αν βρίσκεται.

Η απάντηση είναι  όχι.   Οι δημόσιες τράπεζες μπορούν να λάβουν το αίμα του ομφαλίου λώρου μόνο από συγκεκριμένα και πιστοποιημένα σημεία συλλογής – νοσοκομεία και όχι από οποιοδήποτε νοσοκομείο της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα μοσχεύματα που έχουν συλλέξει οι ελληνικές δημόσιες τράπεζες από μη πιστοποιημένα κέντρα  όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν πληρούν τις προδιαγραφές φύλαξης.

Ο δωρητής δεν έχει πληροφορηθεί   εάν μπορεί να επιλέξει την χρήση της μονάδας που δώρισε σε κλινικές δοκιμές στο μέλλον, εφ όσον πληροί τα κριτήρια συμμετοχής σε αυτές

Όχι αυτό δεν περιλαμβάνεται στην ενημέρωση του και δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα.

 

Συμπεράσματα.

Όπως γίνεται απολύτως κατανοητό από τα παραπάνω η δημόσια και η ιδιωτική φύλαξη αποτελούν δύο ανεξάρτητες υπηρεσίες, οι οποίες πρέπει να τίθενται στην υπηρεσία του υποψήφιου γονέα αντικειμενικά και υπεύθυνα, ώστε ο ίδιος να επιλέγει ανεπηρέαστα το καλύτερο για την οικογένεια του. Η πολιτεία οφείλει να προσφέρει στον πολίτη τις καλύτερες υπηρεσίες, είτε αυτός επιλέγει  την ιδιωτική είτε τη δημόσια φύλαξη. Η αξία της δημόσιας και ιδιωτικής φύλαξης είναι αναγνωρισμένη διεθνώς,  αρκεί οι δημόσιες τράπεζες στην Ελλάδα και οι αιματολόγοι που τις διευθύνουν να αφοσιωθούν στο  ρόλο που έχουν επιλέξει, που είναι η εξασφάλιση υγιών μοσχευμάτων για τις ανάγκες της κοινωνίας, ασχέτως της  προέλευσης τους, σύμφωνα με τα ιατρικά πρωτόκολλα και την  ιατρική δεοντολογία.

Είναι καλό πέραν των όποιων απόψεων υπέρ ή κατά της ιδιωτικής ή δημόσιας φύλαξης, που είναι σεβαστές, να τοποθετήσουμε το θέμα της δημόσιας και ιδιωτικής φύλαξης των βλαστικών κυττάρων πάνω σε αντικειμενικά δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη όλο το φάσμα των σχέσεων και των επιπτώσεων που τις αφορούν.