Λειτουργία των ιδιωτικών και δημοσίων τραπεζών και η σημασία τους στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κοινωνιών
Ο θόρυβος που δημιουργούν οι δημόσιες τράπεζες φύλαξης βλαστοκυττάρων στην Ελλάδα στερεί την κοινωνία από πολύτιμα μοσχεύματα. Μύθοι και αλήθειες
Είναι πάντα φρονιμότερο να αφήνουμε τους αριθμούς και τα γεγονότα να μας οδηγούν σε ασφαλή συμπεράσματα, διότι ο χωρίς ουσιαστικό λόγο περιορισμός των επιλογών των πολιτών σε οποιαδήποτε χώρα, δεν υπήρξε ποτέ ωφέλιμος, άλλα ούτε και σκόπιμος.
Σήμερα λειτουργούν παγκόσμια 214 ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης βλαστικών κυττάρων εγκατεστημένες σε 55 χώρες. Πολλές από τις τράπεζες έχουν γραφεία αντιπροσώπευσης που ανέρχονται σε 434 που είναι εγκατεστημένα σε 93 χώρες.
Η ύπαρξη δύο χωρών, της Ιταλίας και της Γαλλίας όπου ακόμη δεν επιτρέπεται η λειτουργία ιδιωτικών τραπεζών αποτελεί την ελάχιστη εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Στην Ιταλία επιτρέπεται η αποστολή βλαστοκυττάρων στο εξωτερικό, ενώ στη Γαλλία απαγορεύεται. Παρά την απαγόρευση η δραστηριότητα των δημοσίων τραπεζών είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Μπορείτε να δείτε την διασπορά των ιδιωτικών και των δημοσίων τραπεζών βλαστικών κυττάρων στους παρακάτω χάρτες της Parents’ Guide for Cord Blood Foundation.
Σε όλες τις παραπάνω (93) χώρες έχει γίνει κανόνας να ενημερώνονται οι γονείς για τις επιλογές που έχουν πριν αποφασίσουν αν θα δωρίσουν, για λογαριασμό του παιδιού τους το πολύτιμο βιολογικό υλικό σε μία δημόσιας πρόσβασης τράπεζα (δημόσια), ή αν θα το φυλάξουν σε μία οικογενειακής πρόσβασης τράπεζα (ιδιωτική). Η ενημέρωση αφορά το κόστος και την πιθανή ωφέλεια από την ιδιωτική φύλαξη αφ’ ενός, και αφ΄ ετέρου το γεγονός ότι δωρίζουν ανεπιστρεπτί και χωρίς κανένα προσωπικό όφελος, ένα πολύτιμο βιολογικό υλικό, για λογαριασμό του παιδιού τους. Οι ενημερωμένοι γονείς αποφασίζουν ελεύθερα είτε την δημόσια είτε την ιδιωτική φύλαξη ή και την απόρριψη και των δύο.
Αναγκαία προϋπόθεση, δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες να πληρούν όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές για να ανταποκριθούν στον ρόλο τους να υποστηρίξουν τις θεραπείες για τις οποίες φυλάσσουν τα βλαστοκύτταρα.
Οι επίσημες σελίδες των αρμόδιων φορέων ενημερώνουν ποιες είναι οι δημόσιες τράπεζες και ποιες η ιδιωτικές που έχουν ελεγχθεί, λάβει άδεια και ελέγχονται για την λειτουργία τους και ο γονέας λαμβάνει την απόφαση πρώτα αν θα προβεί στην φύλαξη και στην συνέχεια αν η φύλαξη θα είναι ιδιωτική ή δημόσια.
Στη χώρα μας, μια χώρα με αξιόλογο επιστημονικό προσωπικό, είναι σήμερα στο χέρι μας να αποφασίσουμε αν επιθυμούμε να πάμε με την κύρια τάση, χωρών που έχουν στρατηγική δεκαετιών πάνω στον τομέα της ιατρικής βιοτεχνολογίας και που επιτρέπουν την λειτουργία και των ιδιωτικών και των δημοσίων τραπεζών ή θα ακολουθήσουμε ένα διαφορετικό δρόμο, δείχνοντας το δρόμο της ξενιτιάς στους νέους επιστήμονες που εξακολουθούμε να εκπαιδεύουμε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι διεθνώς εκατοντάδες κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει την χρησιμότητα των βλαστικών κυττάρων σε όλες σχεδόν τις ιατρικές ειδικότητες. Σε όλες αυτές τις εφαρμογές τα αυτόλογα βλαστοκύτταρα (αυτά που προέρχονται από τον ίδιο τον ασθενή) προτιμώνται κατά κανόνα σε σχέση με τα αλλογενή (βλαστοκύτταρα από δότη). Μάλιστα όταν είναι απαραίτητο να αναζητηθεί δότης, τότε έχει προτίμηση ο ιστοσυμβατός αδελφός του ασθενούς. Το ποσοστό όμως χορήγησης μονάδων για θεραπείες από τις δημόσιες τράπεζες βλαστικών κυττάρων για αλλογενείς θεραπείες δεν ξεπερνά το 20% του συνόλου των μεταμοσχεύσεων. Είναι επίσης γνωστό ότι τα βλαστοκύτταρα που προέρχονται από νεαρούς δότες έχουν καλύτερες θεραπευτικές ικανότητες σε σύγκριση με αυτά που προέρχονται από μεγαλύτερης ηλικίας άτομα. Η στιγμή της γέννησης προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στη ζωή του ανθρώπου για τη συλλογή και κρυοσυντήρηση αυτόλογων νεαρών βλαστικών κυττάρων. Τα κρυοσυντηρημένα βλαστοκύτταρα μπορούν σήμερα να συντηρηθούν και να χρησιμοποιηθούν καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου σε ένα ευρύ φάσμα αυτόλογων και αλλογενών θεραπειών, εκτός των στενών ορίων της σπάνιας χρήσης τους σε αιμοποιητικές μεταμοσχεύσεις https://parentsguidecordblood.org/en/diseases
Οι ιδιωτικές τράπεζες έχουν συγκεντρώσει συνολικά 4.100.000 μονάδες ιδιωτικής φύλαξης και το σύνολο των διαθέσιμων δημοσίων μονάδων σε όλες τις δημόσιες τράπεζες είναι 731.000. Οι δημόσιες τράπεζες είναι 139 και επιπλέον 25 ιδιωτικές τράπεζες υποστηρίζουν και μονάδες δημόσιας φύλαξης. Αξίζει να σημειωθεί επιπλέον ότι οι δημόσιες μονάδες αυξήθηκαν σημαντικά όταν μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες άρχισαν να εξυπηρετούν και να υποστηρίζουν την λήψη δημοσίων μονάδων. Οι δημόσιες τράπεζες έχουν συνήθως μικρή παραγωγικότητα σε μονάδες και παράλληλα έχουν εκροές μονάδων που μειώνουν την δυναμικότητα τους. Η δημόσια τράπεζα του Λονδίνου αριθμεί μόλις 11.000 μονάδες. Η πιο μεγάλη δημόσια τράπεζα της Νέας Υόρκης αριθμεί 60.000 μονάδες, όταν μόνο η μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή ιδιωτική τράπεζα Cryosave αριθμεί 350.000 μονάδες και η Αμερικανική CBR 750.000 μονάδες.
Το έτος 2013 μόνο 16 δημόσιες τράπεζες από τις 139 δήλωσαν ότι είναι οικονομικά βιώσιμες http://journals.plos.org/plosone/article/file?id=10.1371/journal.pone.0143440&type=printable
Το γεγονός αυτό ανάγκασε τις περισσότερες δημόσιες τράπεζες από την μία να αυξήσουν το κόστος ανάκτησης των ζητούμενων μονάδων και από την άλλη να αναπτύξουν στρατηγικές επιλογής μονάδων προς φύλαξη εναρμονισμένες με την ζήτηση, έχοντας στόχο να μειώσουν την σχέση μεταξύ φυλασσομένων μονάδων και μονάδων προς διάθεση στο 6% των συνολικών μονάδων.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο γονέας δωρίζει το αίμα και αυτό φυλάσσεται μόνο αν η λήψη έχει την σωστή ποσότητα – ποιότητα και δεύτερον αν ταιριάζει με τον τύπο ιστοσυμβατότητας (HLA type) που έχει την μεγαλύτερη ζήτηση στη διεθνή αγορά, σύμφωνα με την στατιστική ανάλυση των ζητουμένων διεθνώς μονάδων ανά τύπο. Άρα η πιθανότητα χρήσης της δωρεάς του αίματος του ομφαλίου λώρου υπό ορισμένες προϋποθέσεις μπορεί να είναι εξαιρετικά χαμηλή έως και μηδενική.
Η πιθανότητα να βρεθεί διαθέσιμο δημόσιο μόσχευμα παραμένει σήμερα κάτω από 40% και πάνω από 30.000 ασθενείς προς μεταμόσχευση διεθνώς δεν είναι δυνατόν να βρουν συμβατό δότη.
Το θέμα όμως της συλλογής, απομόνωσης, επεξεργασίας και κρυοσυντήρησης των βλαστικών κυττάρων δεν περιορίζεται στα βλαστικά κύτταρα από το αίμα του ομφάλιου λώρου, αλλά και σε κύτταρα που προέρχονται και από άλλες πηγές όπως ο ιστός του ομφάλιου λώρου, το λίπος, ο μυελός των οστών, ο πολφός των νεογιλών οδόντων και άλλους ιστούς που αποτελούν σήμερα πρώτες ύλες θεραπειών και εφαρμογών της αναγεννητικής ιατρικής.
Τα βλαστικά κύτταρα από όλες τις παραπάνω πηγές, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράγουν επιπλέον κυτταρικά προϊόντα όπως κυτταρικές σειρές, αυξητικούς παράγοντες, τα ονομαζόμενα βιοφάρμακα της νέας γενιάς. Τα αυτόλογα βλαστοκύτταρα θα είναι στο μέλλον φορείς γονιδιακών θεραπειών και σημαντική πρώτη ύλη στην παραγωγή αυτόλογων οργάνων και μοσχευμάτων με την χρήση της τεχνολογίας της τρισδιάστατης εκτύπωσης.
Οι δοκιμές νέων φαρμακευτικών ουσιών γίνονται σήμερα κατά κανόνα σε κυτταρικές σειρές και όχι σε πειραματόζωα, ενώ στο μέλλον η εξατομικευμένη φαρμακευτική αγωγή θα μπορεί να δοκιμάζεται σε κυτταρικές σειρές των ίδιων των ασθενών.
Στην επίσημη ιστοσελίδα του ΝΙΗ των ΗΠΑ, clinicaltrials.gov, σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη 70 κλινικές μελέτες οι οποίες χρησιμοποιούν το αυτόλογο ομφαλοπλακουντιακό αίμα για τη θεραπεία αιμοποιητικών και μη ασθενειών.
Στη χώρα μας παρατηρείται το θλιβερό φαινόμενο ότι παρ΄ όλο που σαν χώρα έχουμε αξιόλογο επιστημονικό προσωπικό, που μας κατέστησε πρωτοπόρους σε τομείς όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση και η φύλαξη βλαστοκυττάρων κατά τη γέννηση, η πολιτεία δεν δύναται ή δεν θέλει να στηρίξει την ανάπτυξη στους τομείς αυτούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αδειοδότηση 24 εταιρειών που εισάγουν και εμπορεύονται προϊόντα κυτταρικής θεραπείας μέσα σε δύο χρόνια, και η αδυναμία να απαντήσει σε αιτήσεις αδειοδότησης Ελληνικών εταιρειών που δύνανται να παράγουν στη χώρα μας παρόμοια υψηλής ποιότητος προϊόντα.
Η Ελλάδα βρέθηκε σε διεθνή πρωτοπορία από το 2008 έως το 2010 σε σχέση με την ανάπτυξη στον τομέα της φύλαξης, των εφαρμογών και της έρευνας των βλαστικών κυττάρων, όμως η πολιτεία αντί να ρυθμίσει την αγορά σε υγιή κατεύθυνση και να επιβραβεύσει τις καλές πρακτικές τόσο των δημοσίων τραπεζών σε σχέση απόδοσης κόστους, όσο και των ιδιωτικών σε σχέση με τους κανόνες λειτουργίας και του ελέγχου τους, συνεχίζει να επεμβαίνει στο Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο, με το οποίο είχε ευθυγραμμισθεί από το 2008, με ασαφείς νόμους και πρόχειρα προεδρικά διατάγματα.
Θα είναι απογοητευτικό να συνεχίζουμε να εισάγουμε τεχνογνωσία που παράγεται από Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό, σαν συνέπεια μίας απόφαση να έχουμε μόνο δημόσιες τράπεζες που το κύριο αντικείμενο τους είναι μόνο η συλλογή αίματος ομφαλίου λώρου και να μην έχουμε υγιείς ιδιωτικές τράπεζες που θα αποτελέσουν και μοχλό ανάπτυξης της βιοτεχνολογίας των βλαστοκυττάρων.
Είναι άδικο να δίνουμε εξουσίες ελέγχου ή αδειοδότησης των ιδιωτικών τραπεζών σε δηλωμένους μέσω του τύπου εχθρούς τους με βάση τις απόψεις τους, γιατί το γεγονός αυτό αδικεί και τους ίδιους και τον κλάδο και τις αρμόδιες αρχές.
Επίσης είναι άδικο να έχουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά, δηλαδή οι ξένες τράπεζες να λειτουργούν και να λαμβάνουν δείγματα ανεξέλεγκτα, ενώ οι Ελληνικές να βρίσκονται συνεχώς σε επιθέσεις και πιέσεις ότι είναι ανεπιθύμητες, περιττές και πρέπει να κλείσουν, γεγονός που βλάπτει την φήμη τους και τις τοποθετεί στην ίδια μοίρα αδιακρίτως, επειδή οι αρμόδιες δημόσιες αρχές σκοπίμως ή μη δεν εκτελούν τα καθήκοντα τους ως οφείλουν βάση των υφισταμένων νόμων.
Σύμφωνα με καινοφανή διεθνώς πρόσφατη υπουργική απόφαση που ρυθμίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις της λειτουργίας των τραπεζών ομφαλοπλακουντιακού αίματος στη χώρα μας γεννώνται κάποια θεμελιώδη ερωτήματα. Πρέπει και οι ξένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα να έχουν προϊστάμενο μεταμοσχευτή αιματολόγο για να λαμβάνουν δείγματα από την Ελλάδα, ενώ δεν απαιτείται ως προαπαιτούμενο από την χώρα που έλαβαν την αδειοδοτηση τους, ή αυτό αφορά μόνο κατ΄ εξαίρεση τις Ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες; Οι μεταμοσχευτές αιματολόγοι, σύμφωνα με τη νομοθεσία, ανήκουν στο ΕΣΥ, άρα πώς θα εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα; Οι τράπεζες βλαστοκυττάρων ακολουθούν εργαστηριακές πρακτικές, τις οποίες οι μεταμοσχευτές δεν έχουν διδαχτεί στην εκπαίδευση τους, άρα πώς θα τις επιβλέψουν; Και ορθά ο 3984/2011 προβλέπει μεταξύ των 11 μελών του ΣΔ του ΕΟΜ και έναν επιστήμονα προερχόμενο από τις βασικές επιστήμες, ο οποίος δεν περιλαμβάνεται στην παρούσα σύσταση του ΔΣ του ΕΟΜ. Μήπως για να μην ακούγεται και η άλλη άποψη;
Δημιουργούνται πολλά ερωτήματα ως προς την αντικειμενικότητα της αδειοδότησης ιδιωτικής τράπεζας μέσα στη μια εκ των τριών δημοσίων της χώρας μας, η οποία αποτελεί και διεθνή πρωτοτυπία. Μήπως αυτός είναι και ο βασικότερος των λόγων που πολεμούν την αμιγή ιδιωτική φύλαξη;
Ευθύνη της πολιτείας, που οφείλει επιτέλους με διαφανή κριτήρια να επιτελέσει το έργο της, είναι η εύρυθμη και εύνομη λειτουργία των δημοσίων και των ιδιωτικών τραπεζών, χωρίς κωλυσιεργίες και προτιμήσεις, προς όφελος του Ελληνικού λαού, του δημοσίου συμφέροντος και της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.
Η παρούσα κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα του 2017 μόνο δύο Ελληνικές τράπεζες βλαστικών κυττάρων έχουν επικαιροποιημένες και εν ισχύ διεθνείς πιστοποιήσεις, μία είναι η δημόσια Τράπεζα του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών πιστοποιημένη από το FACT Net cord και η δεύτερη είναι η ιδιωτική τράπεζα Biohellenika S.A πιστοποιημένη από την American Association of Blood Banks ΑΑΒΒ, (πηγή Parents’ Guide for Cord Blood Foundation).
Οι υπόλοιπες εν λειτουργία τράπεζες λειτουργούν κυρίως με πιστοποιήσεις ISO και ΕΣΥΔ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης).
Η Ελλάδα σήμερα συντηρεί τρεις δημόσιες τράπεζες με ανυπολόγιστο κόστος και ελάχιστη χρησιμότητα όπως δείχνουν τα στατιστικά δεδομένα που ανακοινώνει κάθε χρόνο η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία, αλλά και αυτά που δημοσιεύονται διεθνώς. Η Γερμανία μια χώρα 80 εκατ. κατοίκων έχει τρεις δημόσιες τράπεζες, όσες και η Ελλάδα και η ενημέρωση που παρέχουν περιορίζεται αυστηρά στα επιστημονικά δεδομένα και στις υπηρεσίες που παρέχουν και όχι σε κακόβουλη κριτική εναντίον του ιδιωτικού τομέα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η δημόσια τράπεζα του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών ερευνών της ακαδημίας Αθηνών λειτουργεί και ως ιδιωτική τράπεζα φύλαξης των μεσεγχυματικών κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο, συνάπτοντας συμβόλαια με τους γονείς και λαμβάνοντας αμοιβή για την επεξεργασία και την κρυοσυντήρηση τους, αναφέροντας ότι είναι πολύτιμη πηγή μελλοντικών θεραπειών.
Η Biohellenika S.A είναι μία Ελληνική εταιρεία βιοτεχνολογίας με διεθνή παρουσία που διατηρεί δύο τράπεζες βλαστοκυττάρων στην Ελλάδα και δίκτυα σε εννέα χώρες, και η μόνη εταιρεία του κλάδου που από της ίδρυσης της χρηματοδοτεί Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης, αναγνωρισμένο από τη ΓΓΕΤ. Το Τμήμα αυτό συνέβαλε στην ανάπτυξη 10 πρωτογενών προϊόντων που προσφέρονται στη διεθνή αγορά, στη δημοσίευση 32 επιστημονικών μελετών σε διεθνή περιοδικά, στην υποστήριξη έξι διδακτορικών διατριβών οι οποίες ολοκληρώθηκαν, δύο επί πλέον βρίσκονται σε εξέλιξη, στην κατοχύρωση πέντε τίτλων ευρεσιτεχνίας, στην ολοκλήρωση πέντε ερευνητικών έργων ΕΣΠΑ και στην υποβολή προς έγκριση άλλων έξι. Πρόσφατα με μεταφορά τεχνολογίας ίδρυσε ανάλογες εταιρείες, στην Αγγλία, στις Φιλιππίνες και στο Ομάν. Στην Αρμενία λειτουργεί σε κοινό εργαστήριο με τη δημόσια τράπεζα Δοτών Μυελού των Οστών και τη Μονάδα Μεταμοσχεύσεων.
Οι ιδιωτικές τράπεζες βλαστικών κυττάρων όχι μόνο δεν θα έπρεπε να καταργηθούν, αλλά θα έπρεπε να μετατραπούν σε υβριδικές, όπως άτυπα έχει γίνει και η δημόσια τράπεζα του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, ώστε να έχουν άδεια να λαμβάνουν και δημόσιες και ιδιωτικές μονάδες από όλες τις πηγές λήψης βλαστικών κυττάρων, ώστε να γίνουν σημαντικοί τροφοδότες των αναγκών της Ελληνικής κοινωνίας.
Μύθοι και αλήθειες σχετικά με την ιδιωτική και δημόσια φύλαξη
Δημόσια Φύλαξη.
Μύθος πρώτος:
Τα βλαστοκύτταρα από το αίμα του ομφάλιου λώρου προορίζονται κυρίως για αλλογενή χρήση σε ασθένειες που σχετίζονται με το αίμα.
Έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να προσφέρουν θεραπεία σε πάνω από 80 ασθένειες. Εκτιμάται ότι 1 στους 3 ασθενείς θα θεραπεύονται με θεραπείες αναγεννητικής ιατρικής από τα βλαστικά κύτταρα του ομφαλίου λώρου, συμπεριλαμβανομένων της εγκεφαλικής παράλυσης, του διαβήτη τύπου 1, της σκλήρυνσης κατά πλάκας και του αυτισμού που απαιτούν αυτόλογη χρήση των βλαστικών κυττάρων.
Forraz N1, McGuckin CP. The umbilical cord: a rich and ethical stem cell source to advance regenerative medicine. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21481046, © 2011 Blackwell Publishing Ltd.
Harris DT. Cord blood stem cells: a review of potential neurological applications. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18679834
Μύθος δεύτερος
Η δημόσια φύλαξη είναι δωρεάν.
Η απάντηση είναι όχι, πληρώνει το κόστος ο φορολογούμενος πολίτης και μάλιστα ακριβά.
Σύμφωνα με αμερικανικές μελέτες το σημερινό εργαστηριακό κόστος κάθε φυλαγμένης δημόσιας μονάδας είναι από 1.200 έως 1.500 δολάρια ή από 1.000 έως 1.350 ευρώ. Στις ιδιωτικές τράπεζες είναι κάτω από το μισό.
Σε αυτό δεν περιλαμβάνεται το κόστος της απόσβεσης της επένδυσης της τράπεζας που ξεπερνάει συνήθως τα 5.000.000 ευρώ.
Στις δημόσιες τράπεζες αν η ετήσια παραγωγή μονάδων προς φύλαξη και διακίνηση είναι μικρή, τότε το κόστος πολλαπλασιάζεται δραματικά και η λειτουργία της γίνεται ιδιαίτερα κοστοβόρα.
Το 2011 στις ΗΠΑ υπολογίστηκε ότι το κόστος ανά μονάδα χορήγησης ΟΠΑ ήταν 221.656 δολάρια. Αυτό προέκυψε επειδή το ίδιο έτος συλλέχτηκαν 48.730 μοσχεύματα, με κόστος της όλης διαδικασίας 71.595.000 δολάρια και αριθμό χορηγούμενων μοσχευμάτων 323.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο το ¼ των δειγμάτων που δωρίζουν οι γονείς τελικά φυλάσσεται ως δημόσια μονάδα.
Μύθος Τρίτος.
Η δημόσια τράπεζα δίνει τις μονάδες δωρεάν για θεραπεία.
Η απάντηση είναι όχι. Χρεώνει αμοιβή ανάκτησης από 25.000 έως 40.000 ευρώ. Οι δημόσιες τράπεζες χρεώνουν την ανάκτηση, διαχείριση και την αποστολή της μονάδος στο κέντρο μεταμόσχευσης από 25.000 έως 40.000 ευρώ. Αυτό χρεώνεται στον λογαριασμό του κέντρου μεταμόσχευσης στα συνολικά έξοδα της θεραπείας. Στην Ελλάδα προκαταβάλλουν οι ασθενείς το κόστος ανάκτησης και στη συνέχεια απευθύνονται στο ασφαλιστικό τους ταμείο.
Μύθος Τέταρτος.
Μπορεί κάποιος να δωρίσει το αίμα του ομφάλιου λώρου οπουδήποτε και εάν βρίσκεται;
Όχι οι δημόσιες τράπεζες μπορούν να λάβουν το αίμα του ομφαλίου λώρου μόνο από συγκεκριμένα και πιστοποιημένα σημεία συλλογής – νοσοκομεία και εκτός από αυτά δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν όλη τη χώρα.
Μύθος Πέμπτος.
Έχει ο δωρητής δικαιώματα επί της δημόσιας μονάδας που δώρισε;
Η απάντηση είναι όχι. Ούτε έχει δικαιώματα, ούτε έχει κάποια προτεραιότητα στην περίπτωση που χρειασθεί ο ίδιος ή η οικογένεια του κάποια μονάδα ιστοσυμβατή. Θα μπει στην ίδια λίστα αναμονής όπως όλοι οι άλλοι.
Μύθος Έκτος
Μπορεί ο δωρητής να επιλέξει την χρήση της μονάδας που δώρισε, σε κλινικές δοκιμές της αρεσκείας του ή σε όποια άλλη χρήση;
Όχι
Μύθος Έβδομος
Γνωρίζουν οι δωρητές τη χρήση της δωρεάς τους και πόσες είναι οι πιθανότητες επιβίωσης μετά από μία μεταμόσχευση του πιθανού λήπτη των βλαστικών κυττάρων της δωρεάς τους;
Όχι δεν αποτελεί μέρος της ενημέρωσης τους, ότι η μονάδα τους έχει πιθανότητες 25% να γίνει αποδεκτή και ότι το ποσοστό επιβίωσης των ατόμων που την λαμβάνουν είναι 45% κατά μέσο όρο. Δηλαδή ότι η δωρεά τους έχει πιθανότητες 10% να είναι ωφέλιμη σε κάποιον συνάνθρωπο τους.
Μύθος Όγδοος
Έχει επιστημονική βάση η προτροπή της δημόσιας τράπεζας προς τους γονείς, να δωρίσουν το ομφαλοπλακουντιακό αίμα και να φυλάξουν έναντι αμοιβής τα μεσεγχυματικά του ιστού του ομφαλίου λώρου;
Όχι. Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα του ιστού του ομφαλίου λώρου είναι χρήσιμα για αυτόλογες και αλλογενείς χρήσεις και οι ισχυρισμοί της ελληνικής δημόσιας τράπεζας οτι οι γονείς πρέπει να δωρίζουν το αίμα του πλακούντα διότι σε περίπτωση που το παιδί τους νοσήσει από λευχαιμία θα του είναι άχρηστο, αλλά θα πρέπει να κρυοσυντηρούν και μάλιστα έναντι αμοιβής προς την ίδια μεσεγχυματικά κύτταρα μέρους του ιστού του ομφαλίου λώρου δεν έχει επιστημονική βάση. Εάν τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα για τον λόγο που επικαλείται η δημόσια τράπεζα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το ίδιο το παιδί, τότε δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από κανένα άλλο και είναι τόσο υγιή όσο υγιή είναι και τα μεσεγχυματικά του ιστού του ομφαλίου λώρου. Η επιστημονική αλήθεια είναι οτι για τον ίδιο λόγο που πάσχουν τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος πάσχουν και τα μεσεγχυματικά του ιστού του ομφαλίου λώρου, διότι προέρχονται από το ίδιο αρχέγονο μητρικό κύτταρο. Άρα εάν το αίμα του πλακούντα είναι ακατάλληλο για αυτόλογη χρήση στην περίπτωση της λευχαιμίας, με το σκεπτικό οτι έχει προδιάθεση για κακοήθεια, τότε και τα μεσεγχυματικά του ιστού του ομφαλίου λώρου είναι ακατάλληλα για τον ίδιο λόγο, διότι περιέχουν την ίδια προδιάθεση για κακοήθεια. Επομένως η άποψη της δημόσιας τράπεζας να θεωρεί υγιή τον ιστό και πάσχον το ομφαλοπλακουντιακό αίμα δεν έχει επιστημονική βάση.
Ιδιωτική φύλαξη
Μύθος πρώτος
Ποια είναι η πιθανότητα να χρησιμοποιήσει το ίδιο το παιδί τα βλαστικά κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα των εφαρμοσμένων και αδειοδοτημένων θεραπειών;
Η πιθανότητα χρήσης είναι πολύ μικρή 1: 5.000 έως τα 20 πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού που φύλαξε τα βλαστοκύτταρα του και δυνητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τρείς μορφές ασθενειών, κακοήθων αιματολογικών, αυτοάνοσων αιματολογικών και κακοήθων όγκων. Οι κλινικές δοκιμές σε ευρύ φάσμα θεραπειών, αναμένεται στα αμέσως επόμενα χρόνια να διευρύνουν τις θεραπευτικές τους εφαρμογές σε ασθένειες πέραν των αιμοποιητικών, τόσο με αυτόλογη, όσο και σε ιστοσυμβατή αλλογενή χρήση.
Μύθος δεύτερος.
Οικογενειακή φύλαξη. Πόσες είναι οι πιθανότητες το ομφαλικό μόσχευμα να χρησιμοποιηθεί από το συγγενικό και το οικογενειακό του περιβάλλον;
Οι πιθανότητες εξαρτώνται από την ιστοσυμβατότητα η οποία υπάρχει μεταξύ των μελών της οικογένειας, που πρέπει να είναι πάνω από 65%. Η πιθανότητα δύο αδέλφια να είναι απόλυτα ιστοσυμβατά μεταξύ τους είναι 30%, δεδομένου ότι για το ομφαλικό αίμα δεν απαιτείται απόλυτη ιστοσυμβατότητα λόγω του νεαρού της ηλικίας των βλαστοκυττάρων. Τα τελευταία χρόνια βρίσκει εφαρμογή και η απλοσυμβατή μεταμόσχευση με ανταλλαγή βλαστοκυττάρων μεταξύ παιδιών και γονέων.
Στην διεθνή και ελληνική πρακτική σε ότι αφορά τον αριθμό των ετήσια χορηγούμενων δειγμάτων ο ασθενής προσφέρει το 60% των μοσχευμάτων, η οικογένεια του το 20% και η δημόσια τράπεζα το υπόλοιπο 20%. Το ποσοστό απόρριψης των μοσχευμάτων που προέρχονται από άγνωστους δότες είναι διπλάσιο σε σχέση με αυτό των συγγενών.
Το κόστος των εξετάσεων για τον έλεγχο της ιστοσυμβατότητας δεν περιλαμβάνεται στο κόστος της αποθήκευσης.
Μύθος τρίτος.
Ακόμα και στην περίπτωση που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί το ομφαλικό μόσχευμα, επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες μεταμόσχευσης ενός ενηλίκου;
Δεν είναι βέβαιο. Με βάση τις σημερινές θεραπείες, η θεραπευτική δόση των βλαστικών κυττάρων έχει σχέση με το βάρος και τον όγκο αίματος του ενηλίκου. Όσο πιο μεγάλο βάρος έχει ο ασθενής τόσο μεγαλύτερο αριθμό βλαστοκυττάρων χρειάζεται. Αυτό είναι και το μειονέκτημα των μονάδων ομφαλίου λώρου, όταν η αρχική συλλογή είναι περιορισμένη.
Σήμερα όμως γίνονται μεταμοσχεύσεις με τη χρήση παραπάνω της μίας μονάδας αίματος ομφαλίου λώρου.
Οι τράπεζες που διαθέτουν την υπηρεσία αποστράγγισης του πλακούντα, η οποία γίνεται σε δεύτερο χρόνο μετά τη συλλογή του αίματος στο μαιευτήριο, έχουν πολύ αυξημένες πιθανότητες να φυλάσσουν μεγάλες ποσότητες βλαστοκυττάρων που να καλύπτουν την χρήση των ενηλίκων.
Η Biohellenika έχει πατέντα αποστράγγισης του πλακούντα για τη λήψη του συνόλου των βλαστοκυττάρων, περισσότερων απ’ όσα συλλέγονται με την κλασική αρχική λήψη του γυναικολόγου.
Στην μειωμένη ποσότητα λήψης ομφαλοπλακουντικού αίματος σε σχέση με το εφικτό, παίζουν ρόλο τόσο οι συνθήκες του τοκετού, όσο και η μη εστίαση του αρμόδιου προσωπικού να εξαντλήσει όλη την δυνατότητα λήψης του αίματος από τον ομφάλιο λώρο.
Μύθος Τέταρτος.
Σε σχέση με τον ιστό του ομφαλίου λώρου, λένε οι τράπεζες την αλήθεια στον γονέα για τα ρίσκα της απλής κατάψυξης του ιστού του ομφαλίου λώρου;
Όχι, οι τράπεζες που καταψύχουν μόνο τον ιστό δεν έχουν άδεια να κάνουν την απομόνωση των μεσεγχυματικών κυττάρων και δεν αναφέρονται καθόλου στα ρίσκα και τις διαδικασίες της απομόνωσης των κυττάρων μετά την απόψυξη του ιστού, που είναι η μειωμένη παραγωγή κυττάρων και ο αυξημένος κίνδυνος ακαταλληλότητας του ιστού. Στην ουσία δεν καταψύχουν έτοιμα και απομονωμένα μεσεγχυματικά κύτταρα για άμεση χρήση σε θεραπείες, ενώ δημιουργούν έμμεσα αυτήν την εντύπωση, έτσι ο γονέας δεν μπορεί να αξιολογήσει και τις προσφερόμενες τιμές στην αγορά σε σχέση με την πραγματική τους αξία.
Οι Ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες που προσφέρουν την υπηρεσία είναι πολύ μπροστά σε αυτόν τον τομέα από τις αντίστοιχες Ευρωπαϊκές και η Biohellenika S.A διαθέτει δικό της πατενταρισμένο πρωτόκολλο υψηλής απόδοσης και φύλαξης σε μεσεγχυματικά κύτταρα.
Μύθος Πέμπτος.
Υπάρχει περίπτωση να μεταφερθεί κακοήθεια, κληρονομική ή μολυσματική νόσος μέσω των οικογενειακά φυλασσόμενων ομφαλοπλακουντιακών μοσχευμάτων;
Όχι. Tα οικογενειακά μοσχεύματα, επειδή φυλάσσονται ονομαστικά, έχουν τη δυνατότητα να εξεταστούν για κάθε υποψία νοσήματος, η οποία μπορεί να έχει σχέση και με το οικογενειακό ιστορικό και να προστατεύσουν τον ασθενή. Αντίθετα επειδή τα δημόσια μοσχεύματα είναι ανώνυμα δεν μπορεί να εντοπιστεί η δωρεά του συγκεκριμένου δότη και να εξεταστεί ως προς τις πληροφορίες σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση της υγείας του, με σημαντικότερη την εμφάνιση κακοήθους αιματολογικού νοσήματος. Έτσι αναφέρεται ότι στο 5% των μεταμοσχευθέντων ασθενών διεθνώς εμφανίζεται και δεύτερη μορφή κακοήθειας η οποία μεταφέρθηκε μέσω του μοσχεύματος. Έχει επίσης αναφερθεί και μεταφορά μολυσματικής και κληρονομικής ασθένειας. Δεν επιτρέπεται δια νόμου η διενέργεια εξετάσεων στο ομφαλικό αίμα για πιθανή προδιάθεση κακοήθους ασθένειας, επειδή δότες με προδιάθεση δεν εμφάνισαν ποτέ κακοήθεια και ασθενείς με κακοήθεια δεν είχαν προηγούμενη προδιάθεση.
Συμπεράσματα.
Όπως γίνεται απολύτως κατανοητό από τα παραπάνω και η δημόσια και η ιδιωτική φύλαξη έχουν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους, όμως όλα αυτά δεν περιορίζουν την σπουδαιότητα της χρήσης των βλαστικών κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο στις θεραπείες.
Περαιτέρω οι παραπάνω μύθοι και αλήθειες δεν μειώνουν την αξία τόσο της δημόσιας, όσο και της ιδιωτικής φύλαξης και τις συνέργειες τους στα οφέλη από τον πλούσιο πόρο που ονομάζεται αίμα και ιστός του ομφαλίου λώρου, όπως και του σημαντικού ρόλου των δημοσίων και ιδιωτικών τραπεζών βλαστικών κυττάρων στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων θεραπειών και νέων εφαρμογών που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.
Είναι καλό πέραν των όποιων απόψεων υπέρ ή κατά της ιδιωτικής ή δημόσιας φύλαξης, που είναι σεβαστές, να τοποθετήσουμε το θέμα της δημόσιας και ιδιωτικής φύλαξης των βλαστικών κυττάρων πάνω σε αντικειμενικά δεδομένα, λαμβάνοντας υπόψη όλο το φάσμα των σχέσεων και των επιπτώσεων που τις αφορούν.